Hiërarchisch overzicht van bijzondere boekvormen
Verklaring der afkortingen
SN = scope note: geeft de definitie en/of gebruiksmogelijkheden van de term aan
USE = zie-verwijzing naar de voorkeursterm
UF = used for: zie-terug-verwijzing bij voorkeursterm
NT = narrower term
NT > = deze NT heeft nòg een nauwere term; zie aldaar
BT = broader term
RT = related term (zie-ook verwijzing)
SN boeken, die door vorm of formaat (opvallend) afwijken van de gebruikelijke boekvorm
NT beweegbare boeken >
NT boeken met losse onderdelen >
NT activiteitboeken >
NT gatenboeken >
NT optische illusieboeken >
NT driedimensionale boeken >
NT uitvouwbare boeken >
NT variatie in bindwijze / formaat / paginagrootte >
NT variatie in materiaal >
ACTIVITEITBOEKEN
BT bijzondere boekvormen
NT aankleedpoppenboeken
NT bouwplatenboeken
NT décalcomanieboeken
NT geluidsboeken
NT knipboeken
NT legpuzzelboeken
NT magneetboeken
NT papieren speelgoed
NT plakalbums
NT schimmenspelboeken
NT tribografieën
NT waterverfboeken
AANKLEEDPOPPENBOEKEN paperdoll-books - puppet-books
SN boeken met (uitknipbare) losse papieren kleertjes op losse papieren poppen of basisplaatjes
BT activiteitboeken
BOUWPLATENBOEKEN
SN in boekvorm uitgegeven bouwplaten, meestal met een inleiding met aanwijzingen en een isbn
BT activiteitboeken
DÉCALCOMANIEBOEKEN
SN boeken waarin je plaatjes kunt afwrijven
BT activiteitboeken
GELUIDSBOEKEN speaking books
SN boeken waarbij door middel van een mechanisch onderdeel of een chip of op andere wijze geluid kan worden gemaakt
BT activiteitboeken
KNIPBOEKEN
SN boeken waarin delen uitgeknipt (en soms gevouwen) kunnen worden
BT activiteitboeken
LEGPUZZELBOEKEN jigsawbooks
SN boeken met legpuzzels in de pagina’s verwerkt
BT activiteitboeken
RT puzzels
MAGNEETBOEKEN
SN boeken waar een magneet is ingebouwd waardoor wijzers verspringen, of een deel van de pagina of omslag magnetisch is waarop woordjes gelegd kunnen worden, of het is een carousselboek met voor en achter magneten zodat ze samenklikken.
BT activiteitboeken
PAPIEREN SPEELGOED
SN hierbij materiaal dat een tussenvorm is tussen boek en speelgoed, zoals papieren poppenkasten, schimmenspeltheaters e.d.
BT activiteitboeken
PLAKALBUMS
SN boeken, bestaande uit een aantal (bijv. gelithografeerde) platen met voorgedrukte witte plekken erop, of een leeg landschap, waar uitgeknipte delen uit een andere plaat op logische plekken kunnen worden opgeplakt. Deze albums werden door uitgevers op de markt gebracht
RT knipkunst-boeken
plaatjesalbums
BT activiteitboeken
SCHIMMENSPELBOEKEN
SN boeken met daarin afb. ten behoeve van de vertoning van schaduwbeelden. Bij vertoning is een wit vlak met zwarte silhouetfiguren zichtbaar
BT activiteitboeken
RT knipkunst-boeken
RT coptografische prentboeken
TRIBOGRAFIEËN rubble books
SN boeken waarbij tekst en/of illustraties verschijnen door potloodslijpsel of wrijven met of potlood
BT activiteitboeken
WATERVERFBOEKEN
SN boeken waarbij tekst en/of illustratie verschijnen door natmaken met penseel
BT activiteitboeken
BT kleurboeken
BEWEEGBARE BOEKEN moveable books
SN boeken met afb. die kunnen veranderen of bewegen
BT bijzondere boekvormen
NT draaischijfboeken
NT flapprentboeken
NT jaloezieboeken
NT schuifprentboeken
NT tralieprentboeken
NT trekprentboeken
NT wisseldraaiprentboeken
DRAAISCHIJFBOEKEN turning wheels
SN boeken waarin onder een open gedeelte van een blad, door draaiing van een schijf, steeds een (gedeelte van een) afbeelding zichtbaar kan worden gemaakt. Tesamen vormen bovenblad en zichtbaar gedeelte draaischijf een (veranderbare) afbeelding
BT beweegbare boeken
FLAPPRENTBOEKEN lift the flap-books - moveable flap books – Faltbild - Klappbild
SN boeken waarin een of meer delen van de afb. zijn verborgen onder een flap
BT beweegbare boeken
RT beweegplatenboeken
JALOEZIEBOEKEN dissolving pictures - changing pictures - venetian-blind books - Jalousienbilder
SN boeken waarin stroken van een afbeelding over de stroken van een tweede afbeelding liggen. Door deze stroken te verschuiven (m.b.v. strip of koordje), wordt een nieuwe afbeelding zichtbaar. Twee afb. schuiven dus over elkaar. Zie ook wisseldraaiprentboeken
BT beweegbare boeken
panoramaboeken
SN term wordt soms gebruikt voor beweegbare boeken waarin door middel van uitspringende gedeelten van de voorstelling een landschap of iets dergelijks wordt getoond, voorzien van een voorgrond Wordt ook wel gebruikt voor leporello’s die een panorama van een stad e.d. laten zien
USE pop-up-boeken
USE leporello’s
SCHUIFPRENTBOEKEN
SN boeken met prenten waarop onder een open gedeelte van een blad, door het schuiven van een strook steeds een andere afbeelding zichtbaar kan worden
BT beweegbare boeken
speelboeken
SN boeken die een tussenvorm zijn tussen speelgoed en boek
USE bijzondere boekvormen
TRALIEPRENTBOEKEN
SN boeken waarin een deel van de afbeelding schuilgaat achter stroken (tralies). Dit deel kan tevoorschijn komen d.m.v. het horizontaal of verticaal bewegen van de afbeelding (waardoor het eerst getoonde achter de stroken verdwijnt) Er zijn twee afb., in stroken afwisselend op één pagina gedrukt. Door afdekken van stroken van de ene afbeelding is de andere zichtbaar. Het tralievenster wordt verschoven, niet de afbeelding
BT beweegbare boeken
TREKPRENTBOEKEN pull-tabs - Streifenzug
SN boeken met prenten waarop onderdelen van een afbeelding bewogen kunnen worden d.m.v. trekstrips
BT beweegbare boeken
WISSELDRAAIPRENTBOEKEN circling pictures - revolving pictures – Drehscheibe – Sterndrehscheibe?
SN boeken waarin het verwisselen van een afbeelding (zie jaloezieboeken) gebeurt door het over elkaar heen draaien van in taartpunten gesneden afb., soms met één snede in het blad
BT beweegbare boeken
BOEKEN MET LOSSE ONDERDELEN
BT bijzondere boekvormen
NT briefjesboeken
NT doosboeken
NT insteekboeken
NT legspellen
NT parafernalia
NT speelfigurenboeken
BRIEFJESBOEKEN
SN boeken die losse briefjes bevatten, waarin de pagina enveloppen zijn of waar op bladzijden envelopjes met brieven zijn geplakt
BT boeken met losse onderdelen
RT brieven
DOOSBOEKEN
SN dozen met boek en voorwerpen, geluidsdragers e.d.
BT boeken met losse onderdelen
INSTEEKBOEKEN Steck Bilderbuch
SN boeken met illustraties waaraan losse elementen (insteekfiguren) kunnen worden toegevoegd door deze in gleufjes in de afbeelding te steken
BT boeken met losse onderdelen
LEGSPELLEN
SN uitgaven die bestaan uit een omslag / cassette / foudraal met losse platen die in een vastgestelde of willekeurige volgorde neergelegd kunnen worden
BT boeken met losse onderdelen
BT spellen
PARAFERNALIA
SN losse voorwerpen, speeltjes e.d. die bij boeken of andere media worden geleverd, geen essentieel onderdeel van het boek zijn, maar toegevoegd, zoals een balletschoentje. In annotatie omschrijven
BT boeken met losse onderdelen
SPEELFIGURENBOEKEN
SN boeken met speelfiguren die in de afb. gebruikt worden
BT boeken met losse onderdelen
RT vingerspelboeken
DRIEDIMENSIONALE BOEKEN
SN boeken waarin de afb. een ruimtelijke vorm kunnen aannemen
BT bijzondere boekvormen
NT carrouselboeken
NT huisjesboeken
NT kijkdoosboeken
NT opzetboeken
NT pop-up-boeken
NT theaterboeken
NT waggelkopboeken
CARROUSELBOEKEN Stern-Bilderbuch
SN pop-up-boeken die rondgezet kunnen worden. De voor- en achterkaft worden aan elkaar gekoppeld. Meestal met vier tot zes taferelen.
UF rondzetboeken
UF sterboeken
BT driedimensionale boeken
flapuitboeken
USE pop-up-boeken
HUISJESBOEKEN
SN het boek zelf is een huisje
BT driedimensionale boeken
KIJKDOOSBOEKEN peep-shows - Guckkastenbilderbuch
SN boeken die bestaat uit segmenten die onderling dmv papierstrips verbonden zijn, uittrekbaar tot 20 à 80 cm., en soms met voorin één of meerdere gaatjes waardoor je kunt kijken en een perspectivisch zicht krijgt. Kijkdoosprincipe. Ze zijn er ook in verkleinde vorm (2 of 3 segmenten dicht op de bladzijde) ‘grotto-effect’ of ‘shadow-box’
BT driedimensionale boeken
klapuitboeken
USE pop-up-boeken
OPZETBOEKEN
SN boeken waarin delen van de illustratie zijn uitgesneden en uitgeklapt kunnen worden, vaak met standaardjes erachter, of boeken met onderdelen die je moet uitdrukken en op moet stellen bij het boek, deze kunnen ook weer terug gedrukt worden. Geeft een tableau op de pagina van rechtopstaande figuren
BT driedimensionale boeken
POP-UP-BOEKEN pop-up books
SN boeken met prenten die meestal door openvouwen van de bladen een ruimtelijke vorm aannemen. Drie-dimensionaal. Hierbij soms ook gebruik van lintjes of strips om tot een driedimensionale vorm te komen
UF flapuitboeken
UF klapuitboeken
UF panoramaboeken
BT driedimensionale boeken
rondzetboeken
USE carrouselboeken
sterboeken
USE carrouselboeken
THEATERBOEKEN
SN het boek zelf vormt een theater
BT driedimensionale boeken
WAGGELKOPBOEKEN
SN boeken met beweegbare hoofden die op veren zijn geplakt
BT driedimensionale boeken
GATENBOEKEN
SN boeken met een gat of gaten in de pagina’s en/of in voor- en achterplat, waarbij het papier helemaal weg is of weggeklapt kan worden
UF kogelboeken
BT bijzondere boekvormen
NT vensterboeken >
NT hoofdenboeken
NT ogenboeken
NT vingerspelboeken
kogelboeken
SN boeken met een gat door het hele boek heen
USE gatenboeken
VENSTERBOEKEN > die-cutbooks - Fensterbilderbuch
SN boeken waarin een deel van een afbeelding op een volgend blad of op het achterplat zichtbaar is via een uitsnijding of omvouwbaar gedeelte
BT gatenboeken
HOOFDENBOEKEN
SN boeken waarbij op de binnenkant van het achterplat een afbeelding van een hoofd (in 2 of 3 dimensies) is aangebracht en in alle pagina’s (en het voorplat) gaten zitten op die plek
BT vensterboeken
OGENBOEKEN
SN boeken waarbij op de binnenkant van het achterplat twee ‘ogen’ zijn bevestigd die door gaten in alle pagina’s (en het voorplat) zichtbaar zijn. De bolletjes in de ogen zijn (soms) beweegbaar
BT vensterboeken
VINGERSPELBOEKEN fingerplaybooks – fingerpuppetbooks
SN boeken met gaten waar je je vingers of de hele hand door moet steken, of boeken met een stoffen vingerpoppetje en gaten in de bladzijden ingebouwd in de pagina’s, of boeken met losse vingerpoppetjes die essentieel zijn voor het verhaal
BT gatenboeken
RT speelfigurenboeken
OPTISCHE ILLUSIEBOEKEN
BT bijzondere boekvormen
NT anaglyfen
NT anamorfoseboeken
NT coptografische prentboeken
NT duimboeken
NT goochelaarsboeken
NT hologrammenboeken
NT magic-eye-boeken
NT moiré-boeken
NT stereoscopische platenboeken
NT topsy-turvy’s
NT transparante prentboeken
ANAGLYFEN
SN de boeken bevatten een 3D-bril, met rood en groen (of blauw) glas, om kleurverschillen in de afb. te zien waardoor diepte wordt gesuggereerd
UF brilkijkboeken
BT optische illusieboeken
ANAMORFOSEBOEKEN
SN boeken met platen met daarop vertekende figuren die in een gebogen spiegel bezien een goed beeld opleveren
BT optische illusieboeken
brilkijkboeken
USE anaglyfen
COPTOGRAFISCHE PRENT(BOEK)EN
SN Van Veen: the plates depict various groups or portraits to be cut out to form silhouettes or shadow pictures. Figuren moeten worden uitgeknipt. Op een zwart vlak stellen de witte delen de figuren voor. Het licht gaat door een gedeelte van de prent heen. Ze bestaan als prent en als boek
BT optische illusieboeken
RT schimmenspelboeken
DUIMBOEKEN flickerbooks - flickbooks - Daumenkino
SN boeken waarbij je met de duim de pagina’s, waarop een reeks opeenvolgende plaatjes staan, snel voorbij laat gaan, waardoor de illusie van bewegend beeld ontstaat
BT optische illusieboeken
GOOCHELAARSBOEKEN
SN boeken met inkepingen aan de bladranden. Door de duim van boven naar beneden te bewegen, verschijnt er steeds een andere serie voorstellingen. Soms ook van voor naar achteren of van achteren naar voren (Van Veen + King). Bedoeld voor goochelaars
BT optische illusieboeken
HOLOGRAMMENBOEKEN
SN boeken waarbij in de afb. hologrammen zijn opgenomen
BT optische illusieboeken
MAGIC-EYE BOEKEN
SN boeken waarin zonder hulpmiddelen is een 3e dimensie is te zien op de platte pagina (stereoscopie)
BT optische illusieboeken
MOIRÉ-BOEKEN
SN boeken met prenten die plastic met streepjes erop bevatten. Door een plaat er achter langs te halen, geeft het een suggestie van beweging. (jaren ’30 en ’40)
BT optische illusieboeken
STEREOSCOPISCHE PLATENBOEKEN
SN boeken waarin elke plaat bestaat uit 2 foto’s die met enkele centimeters verschil zijn opgenomen. Met een speciale bril of kijker is dan een afbeelding met diepte te zien.
BT optische illusieboeken
TOPSY-TURVY’S upside down books? - Drehbild
SN boeken met afb. die 180 graden gedraaid een andere afbeelding geven
BT optische illusieboeken
TRANSPARANTE PRENTBOEKEN
SN boeken met prenten waarbij naast de onmiddellijk zichtbare voorstelling nog een aanvullende voorstelling tevoorschijn komt zodra men de prent tegen het licht houdt (Lust & Leering p. 412)
BT optische illusieboeken
UITVOUWBARE BOEKEN
BT bijzondere boekvormen
NT beweegplatenboeken
NT drietrapsprentboeken
NT harlequinades
NT hoofd&benenboeken
NT uitklapprentboeken
NT uitschuifprentboeken
NT uitvouwprentboeken
BEWEEGPLATENBOEKEN
SN informatieve boeken waarbij delen van de afbeelding kunnen worden opgelicht waardoor je als het ware steeds verder in het menselijk lichaam, de machine, de duikboot, de telefoon, de auto …enz. kijkt. (De meeste boeken van dit type zijn niet bedoeld voor kinderen)
BT uitvouwbare boeken
RT flapprentboeken
DRIETRAPSPRENTBOEKEN
SN boeken waarin aan de rechterkant van het boek een kleinere pagina uitgetrokken kan worden, en dan weer een grotere. Een hondje wordt zo een teckel
BT uitvouwbare boeken
HARLEQUINADES
SN harlequinades zijn boekjes uit de 18e en 19e eeuw met vier pagina’s, waarbij elke pagina twee kleppen heeft, een naar boven en een naar beneden. De afb. erop sluiten bij elkaar aan. De vier pagina’s kunnen naast elkaar gelegd worden. (The treasures of childhood /Iona and Robert Opie, p. 50)
BT uitvouwbare boeken
HOOFD&BENENBOEKEN
SN boeken met op de binnenkant van het achterplat een uitklapbaar hoofd (of meerdere hoofden) en benen
BT uitvouwbare boeken
UITKLAPPRENTBOEKEN Doppelfaltung
SN boeken met flappen aan de pagina’s rechts, links, onder en boven die buiten het boek uitgeklapt kunnen worden en opeenvolgende scènes van een verhaal tonen. (Lust & Leering, p. 403 en 406)
BT uitvouwbare boeken
UITSCHUIFPRENTBOEKEN sliding pages
SN boeken met pagina’s van vrij dik karton. Na opzijschuiven van de dikke kartonnen pagina is een plaatje op een binnenstuk te zien
BT uitvouwbare boeken
UITVOUWPRENTBOEKEN gatefold-books
SN boeken waarbij de prent groter is dan de pagina van het boek en er opgevouwen in zit. Uit te vouwen tot A3 of afficheformaat of groter
BT uitvouwbare boeken
VARIATIE IN BINDWIJZE / FORMAAT / PAGINAGROOTTE
BT bijzondere boekvormen
NT boekproductiemateriaal >
NT dummy’s
NT plano-drukvellen
NT combineerboeken
NT contourboeken
NT groeipaginaboeken
NT knipselalbums
NT kubusboeken
NT leporello’s
NT miniatuurboeken
NT minibibliotheken
NT objectbanden
NT porte-brisé boeken
NT registerboeken
NT reuzenboeken
NT rolprenten
BOEKPRODUCTIEMATERIAAL >
BT variatie in bindwijze / formaat
DUMMY’S
SN boeken met een deel van de tekst al gedrukt en de rest van de pagina’s blanco, bedoeld als voorbeeld van het boek dat nog niet klaar is
BT boekproductiemateriaal
PLANO-DRUKVELLEN
SN ongesneden bedrukte planovellen als proef van de drukker
BT boekproductiemateriaal
COMBINEERBOEKEN heads-bodies-legs
SN een aantal prenten, in boekvorm gebundeld, die meestal haaks op de rug in twee of meer stroken zijn doorgesneden, zodat de bladen in gedeelten kunnen worden omgeslagen
BT variatie in bindwijze / formaat
CONTOURBOEKEN shape-books - Formgestanzt
SN boeken waarbij de uiterlijke vorm van het boek is aangepast aan het verhaal (koffers, konijnen, klokken e.d.)
BT variatie in bindwijze / formaat
GROEIPAGINABOEKEN growing pages
SN boeken waarin pagina’s verschillen van breedte. Ook boeken met halve pagina’s tussen de hele
BT variatie in bindwijze / formaat
harmonicaboeken
USE leporello’s
knieboeken
USE reuzenboeken
KNIPSELALBUMS
SN albums, schriften e.d. met daarin door lezers uitgeknipte afleveringen van feuilletons, strips en dergelijke
BT variatie in bindwijze / formaat
KUBUSBOEKEN
SN prentenboeken van dik karton, die de vorm van een kubus hebben
BT variatie in bindwijze / formaat
LEPORELLO'S
SN boeken, waarvan de bladen uit één lange, zigzag gevouwen strook bestaan
UF harmonicaboeken
UF panoramaboeken
BT variatie in bindwijze / formaat
MINIATUURBOEKEN miniatures
SN boeken met een hoogte van maximaal 76 mm. (3 inch), maar van normale hoogte/breedte verhouding
BT variatie in bindwijze / formaat
RT minibiliotheken
MINIBIBLIOTHEKEN
SN verzameling min of meer kleine boekjes met bijbehorende band, cassette of een opbergobject in de vorm van een auto, een kast, een huis e.d.
BT variatie in bindwijze / formaat
RT miniatuurboeken
RT objectbanden
OBJECTBANDEN >
SN de band van het boek lijkt op een voorwerp, bijvoorbeeld op een hamburger, een pizzadoos met daarin boeken in de vorm van pizzapunten, een stuk kaas
BT variatie in bindwijze / formaat
RT minibibliotheken
PORTE-BRISé BOEKEN
SN boeken waarbij links en rechts van het achterplat twee ruggen zijn gemaakt, en waarbij de bladzijden vanuit het midden openslaan
BT variatie in bindwijze / formaat
REGISTERBOEKEN die-cut heads
SN boeken waarbij aan een der zijden trapsgewijs stukken uit de band en/of de pagina’s zijn gesneden
BT variatie in bindwijze / formaat
REUZENBOEKEN
SN groter dan 40 cm. Ook voor boeken speciaal ontworpen voor gebruik in groepsverband met kleuters, met plaatjes voor kinderen, tekst voor de verteller
UF knieboeken
BT variatie in bindwijze / formaat
ROLPRENTEN
SN uitgaven waarbij de opeenvolgende afb. en/of tekstblokken niet op afzonderlijke pagina’s of op één prent zijn gedrukt, maar achter elkaar op een lange strook papier die kan worden opgerold
BT variatie in bindwijze / formaat
VARIATIE IN MATERIAAL
BT bijzondere boekvormen
NT aquariumboeken
NT doorkijkprentboeken
NT geurboeken
NT oplichtende boeken
NT stickerboeken
NT stofboeken
NT voelboeken
AQUARIUMBOEKEN
SN boeken waarin plastic bladen aaneengeplakt zijn met vocht en bijv. vissen ertussen
BT variatie in materiaal
DOORKIJKPRENTBOEKEN acetate books
SN boeken met doorzichtige of half-doorzichtige pagina’s waarop afb. zijn opgenomen. De pagina’s ‘veranderen’ ook de onderliggende afbeelding
BT variatie in materiaal
GEURBOEKEN
SN boeken, waar stukjes papier ingeplakt zijn, die bij wrijving gaan geuren
BT variatie in materiaal
linnen boeken
USE stofboeken
OPLICHTENDE BOEKEN glow in the dark books
SN boeken met prenten die oplichten in het donker nadat ze onder de lamp zijn gehouden
BT variatie in materiaal
plastic boeken
USE stofboeken
STICKERBOEKEN
SN boeken waarbij (los) meegeleverde stickers op aangegeven plaatsen tussen de tekst dienen te worden geplakt. Moderne versie van plaatjesboeken met soms een leerelement
BT variatie in materiaal
RT plaatjesalbums
RT speelleermaterialen
STOFBOEKEN books on linen – cloth-art books - ragbooks
SN boeken waarin tekst en illustraties niet gedrukt zijn op papier, maar op katoen, linnen, plastic of iets dergelijks, of waarin textiel is geplakt op delen van de afb.
UF linnen boeken
UF plastic boeken
BT variatie in materiaal
VOELBOEKEN
SN boeken met pagina’s die materialen bevatten die bevoeld kunnen worden zoals wol, bont, schuurpapier e.d. Hier ook boeken met reliëf in de platen
BT variatie in materiaal
RT brailleboeken
RT reliëfboeken
BIJZONDERE BOEKVORMEN
ALFABETISCHE LIJST
AANKLEEDPOPPENBOEKEN paperdoll-books - puppet-books
SN boeken met (uitknipbare) losse papieren kleertjes op losse papieren poppen of basisplaatjes
BT activiteitboeken
ACTIVITEITBOEKEN
BT bijzondere boekvormen
NT aankleedpoppenboeken
NT bouwplatenboeken
NT décalcomanieboeken
NT geluidsboeken
NT knipboeken
NT legpuzzelboeken
NT magneetboeken
NT papieren speelgoed
NT plakalbums
NT schimmenspelboeken
NT tribografieën
NT waterverfboeken
ANAGLYFEN
SN de boeken bevatten een 3D-bril, met rood en groen (of blauw) glas, om kleurverschillen in de afb. te zien waardoor diepte wordt gesuggereerd
UF brilkijkboeken
BT optische illusieboeken
ANAMORFOSEBOEKEN
SN boeken met platen met daarop vertekende figuren die in een gebogen spiegel bezien een goed beeld opleveren
BT optische illusieboeken
AQUARIUMBOEKEN
SN boeken waarin plastic bladen aaneengeplakt zijn met vocht en bijv. vissen ertussen
BT variatie in materiaal
BEWEEGBARE BOEKEN moveable books
SN boeken met afb. die kunnen veranderen of bewegen
BT bijzondere boekvormen
NT draaischijfboeken
NT flapprentboeken
NT jaloezieboeken
NT schuifprentboeken
NT tralieprentboeken
NT trekprentboeken
NT wisseldraaiprentboeken
BEWEEGPLATENBOEKEN
SN informatieve boeken waarbij delen van de afbeelding kunnen worden opgelicht waardoor je als het ware steeds verder in het menselijk lichaam, de machine, de duikboot, de telefoon, de auto …enz. kijkt. (De meeste boeken van dit type zijn niet bedoeld voor kinderen)
BT uitvouwbare boeken
RT flapprentboeken
BIJZONDERE BOEKVORMEN
SN boeken, die door vorm of formaat (opvallend) afwijken van de gebruikelijke boekvorm
UF speelboeken
NT beweegbare boeken >
NT boeken met losse onderdelen >
NT activiteitboeken >
NT gatenboeken >
NT optische illusieboeken >
NT driedimensionale boeken >
NT uitvouwbare boeken >
NT variatie in bindwijze / formaat / paginagrootte >
NT variatie in materiaal >
BOEKEN MET LOSSE ONDERDELEN
BT bijzondere boekvormen
NT briefjesboeken
NT doosboeken
NT insteekboeken
NT legspellen
NT parafernalia
NT speelfigurenboeken
BOEKPRODUCTIEMATERIAAL >
BT variatie in bindwijze / formaat
NT dummy’s
NT plano-drukvellen
BOUWPLATENBOEKEN
SN in boekvorm uitgegeven bouwplaten, meestal met een inleiding met aanwijzingen en een isbn
BT activiteitboeken
BRIEFJESBOEKEN
SN boeken die losse briefjes bevatten. Soms vormen de pagina’s zelf enveloppen, soms zitten envelopjes met brieven ingeplakt
BT boeken met losse onderdelen
RT brieven
brilkijkboeken
USE anaglyfen
CARROUSELBOEKEN Stern-Bilderbuch
SN pop-up-boeken die rondgezet kunnen worden. De voor- en achterkaft worden aan elkaar gekoppeld. Meestal met vier tot zes taferelen.
UF rondzetboeken
UF sterboeken
BT driedimensionale boeken
COMBINEERBOEKEN heads-bodies-legs
SN een aantal prenten, in boekvorm gebundeld, die meestal haaks op de rug in twee of meer stroken zijn doorgesneden, zodat de bladen in gedeelten kunnen worden omgeslagen
BT variatie in bindwijze / formaat
CONTOURBOEKEN shape-books - Formgestanzt
SN boeken waarbij de uiterlijke vorm van het boek is aangepast aan het verhaal (koffers, konijnen, klokken e.d.)
BT variatie in bindwijze / formaat
COPTOGRAFISCHE PRENT(BOEK)EN
SN Van Veen: the plates depict various groups or portraits to be cut out to form silhouettes or shadow pictures. Figuren moeten worden uitgeknipt. Op een zwart vlak stellen de witte delen de figuren voor. Het licht gaat door een gedeelte van de prent heen. Ze bestaan als prent en als boek
BT optische illusieboeken
RT schimmenspelboeken
DÉCALCOMANIEBOEKEN
SN boeken waarin je plaatjes kunt afwrijven
BT activiteitboeken
DOORKIJKPRENTBOEKEN acetate books
SN boeken met doorzichtige of half-doorzichtige pagina’s waarop afb. zijn opgenomen. De pagina’s ‘veranderen’ ook de onderliggende afbeelding
BT variatie in materiaal
DOOSBOEKEN
SN dozen met boek en voorwerpen, geluidsdragers e.d.
BT boeken met losse onderdelen
DRAAISCHIJFBOEKEN turning wheels
SN boeken met prenten waarin onder een open gedeelte van een blad, door draaiing van een schijf, steeds een (gedeelte van een) afbeelding zichtbaar kan worden gemaakt. Tesamen vormen bovenblad en zichtbaar gedeelte draaischijf een (veranderbare) afbeelding
BT beweegbare boeken
DRIEDIMENSIONALE BOEKEN
SN boeken waarin de afb. een ruimtelijke vorm kunnen aannemen
BT bijzondere boekvormen
NT carrouselboeken
NT huisjesboeken
NT kijkdoosboeken
NT opzetboeken
NT pop-up-boeken
NT theaterboeken
NT waggelkopboeken
DRIETRAPSPRENTBOEKEN
SN boeken waarin aan de rechterkant van het boek een kleinere pagina uitgetrokken kan worden, en dan weer een grotere. Een hondje wordt zo een teckel
BT uitvouwbare boeken
DUIMBOEKEN flickerbooks - flickbooks - Daumenkino
SN boeken waarbij je met de duim de pagina’s, waarop een reeks opeenvolgende plaatjes staan, snel voorbij laat gaan, waardoor de illusie van bewegend beeld ontstaat
BT optische illusieboeken
DUMMY’S
SN boeken met een deel van de tekst al gedrukt en de rest van de pagina’s blanco, bedoeld als voorbeeld van het boek dat nog niet klaar is
BT boekproductiemateriaal
FLAPPRENTBOEKEN lift the flap-books- moveable flap books – Faltbild - Klappbild
SN boeken met prenten waarop een of meer delen van de afb. verborgen zijn onder een flap
BT beweegbare boeken
RT beweegplatenboeken
flapuitboeken
USE pop-up-boeken
GATENBOEKEN
SN boeken met een gat of gaten in de pagina’s en/of in voor- en achterplat, waarbij het papier helemaal weg is of weggeklapt kan worden
UF kogelboeken
BT bijzondere boekvormen
NT vensterboeken >
NT hoofdenboeken
NT ogenboeken
NT vingerspelboeken
GELUIDSBOEKEN speaking books
SN boeken waarbij door middel van een mechanisch onderdeel of een chip of op andere wijze geluid kan worden gemaakt
BT activiteitboeken
GEURBOEKEN
SN boeken, waar stukjes papier ingeplakt zijn, die bij wrijving gaan geuren
BT variatie in materiaal
GOOCHELAARSBOEKEN
SN boeken met inkepingen aan de bladranden. Door de duim van boven naar beneden te bewegen, verschijnt er steeds een andere serie voorstellingen. Soms ook van voor naar achteren of van achteren naar voren (Van Veen + King). Bedoeld voor goochelaars
BT optische illusieboeken
GROEIPAGINABOEKEN growing pages
SN boeken waarin de pagina’s verschillen van breedte. Ook boeken met halve pagina’s tussen de hele
BT variatie in bindwijze / formaat
HARLEQUINADES
SN harlequinades zijn boekjes uit de 18e en 19e eeuw met vier pagina’s, waarbij elke pagina twee kleppen heeft, een naar boven en een naar beneden. De afb. erop sluiten bij elkaar aan. De vier pagina’s kunnen naast elkaar gelegd worden. (The treasures of childhood /Iona and Robert Opie, p. 50)
BT uitvouwbare boeken
harmonicaboeken
USE leporello’s
HOLOGRAMMENBOEKEN
SN boeken waarbij in de afb. hologrammen zijn opgenomen
BT optische illusieboeken
HOOFDENBOEKEN
SN boeken waarbij op de binnenkant van het achterplat een afbeelding van een hoofd (in 2 of 3 dimensies) is aangebracht en in alle pagina’s (en op het voorplat) op die plek gaten zitten
BT vensterboeken
HUISJESBOEKEN
SN het boek zelf is een huisje
BT driedimensionale boeken
INSTEEKBOEKEN Steck Bilderbuch
SN boeken met illustraties waaraan losse elementen (insteekfiguren) kunnen worden toegevoegd door deze in gleufjes in de afbeelding te steken
BT boeken met losse onderdelen
JALOEZIEBOEKEN dissolving pictures - changing pictures - venetian-blind books - Jalousienbilder
SN boeken met prenten waarin stroken van de ene afbeelding liggen over de stroken van een tweede afbeelding. Door deze stroken te verschuiven (m.b.v. strip of koordje), wordt een nieuwe afbeelding zichtbaar. Twee afb. schuiven dus over elkaar. Zie ook wisseldraaiprentboeken
BT beweegbare boeken
KIJKDOOSBOEKEN peep-shows - Guckkastenbilderbuch
SN boeken die bestaan uit segmenten die onderling dmv papierstrips verbonden zijn, uittrekbaar tot 20 à 80 cm., en soms met voorin één of meerdere gaatjes waardoor je kunt kijken en een perspectivisch zicht krijgt. Kijkdoosprincipe. Ze zijn er ook in verkleinde vorm (2 of 3 segmenten dicht op de bladzijde)
BT driedimensionale boeken
klapuitboeken
USE pop-up-boeken
knieboeken
USE reuzenboeken
KNIPBOEKEN
SN boeken waarin delen uitgeknipt (en soms gevouwen) kunnen worden
BT activiteitboeken
KNIPSELALBUMS
SN albums, schriften e.d. met daarin door lezers uitgeknipte afleveringen van feuilletons, strips en dergelijke
BT variatie in bindwijze / formaat
kogelboeken
SN boeken met een gat door het hele boek heen
USE gatenboeken
KUBUSBOEKEN
SN prentenboeken van dik karton, die de vorm van een kubus hebben
BT variatie in bindwijze / formaat
LEGPUZZELBOEKEN jigsawbooks
SN boeken met legpuzzels in de pagina’s verwerkt
BT activiteitboeken
RT puzzels
LEGSPELLEN
SN uitgaven die bestaan uit een omslag / cassette / foudraal met losse platen die in een vastgestelde of willekeurige volgorde neergelegd kunnen worden
BT boeken met losse onderdelen
BT spellen
LEPORELLO'S
SN boeken, waarvan de bladen uit één lange, zigzag gevouwen strook bestaan
UF harmonicaboeken
UF panoramaboeken
BT variatie in bindwijze / formaat
linnen boeken
USE stofboeken
MAGIC-EYE BOEKEN
SN boeken waarin zonder hulpmiddelen een 3e dimensie te zien isop de platte pagina (stereoscopie)
BT optische illusieboeken
MAGNEETBOEKEN
SN boeken waar een magneet is ingebouwd waardoor wijzers verspringen, of een deel van de pagina of omslag is magnetisch waarop woordjes gelegd kunnen worden, of het is een carousselboek met voor en achter magneten zodat ze samenklikken.
BT activiteitboeken
MINIATUURBOEKEN miniatures
SN boeken met een hoogte van maximaal 76 mm. (3 inch), maar van normale hoogte/breedte verhouding
BT variatie in bindwijze / formaat
RT minibiliotheken
MINIBIBLIOTHEKEN
SN verzameling min of meer kleine boekjes met bijbehorende band, cassette of een opbergobject in de vorm van een auto, een kast, een huis e.d.
BT variatie in bindwijze / formaat
RT miniatuurboeken
RT objectbanden
MOIRÉ-BOEKEN internationale term
SN boeken met prenten die plastic met streepjes erop bevatten. Door een plaat er achter langs te halen, geeft het een suggestie van beweging. (jaren ’30 en ’40)
BT optische illusieboeken
OBJECTBANDEN >
SN boeken waarvan de band lijkt op een voorwerp, bijvoorbeeld op een hamburger, een pizzadoos met daarin boeken in de vorm van pizzapunten, een stuk kaas
BT variatie in bindwijze / formaat
RT minibibliotheken
OGENBOEKEN moveable eyes
SN boeken waarbij op de binnenkant van het achterplat twee ‘ogen’ zijn bevestigd die door gaten in alle pagina’s (en het voorplat) zichtbaar zijn. De bolletjes in de ogen zijn (soms) beweegbaar
BT vensterboeken
OPLICHTENDE BOEKEN glow in the dark books
SN boeken met prenten die oplichten in het donker nadat zet onder de lamp zijn gehouden
BT variatie in materiaal
OPTISCHE ILLUSIEBOEKEN
BT bijzondere boekvormen
NT anaglyfen
NT anamorfoseboeken
NT coptografische prentboeken
NT duimboeken
NT goochelaarsboeken
NT hologrammenboeken
NT magic-eye-boeken
NT moiré-boeken
NT stereoscopische platenboeken
NT topsy-turvy’s
NT transparante prentboeken
OPZETBOEKEN
SN boeken waarin delen van de illustratie zijn uitgesneden en uitgeklapt kunnen worden, vaak met standaardjes erachter, of boeken met onderdelen die je moet uitdrukken en op moet stellen bij het boek, deze kunnen ook weer terug gedrukt worden. Geeft een tableau van rechtopstaande figuren
BT driedimensionale boeken
panoramaboeken
SN term wordt soms gebruikt voor beweegbare boeken waarin door middel van uitspringende gedeelten van de voorstelling een landschap of iets dergelijks wordt getoond, voorzien van een voorgrond Wordt ook wel gebruikt voor leporello’s die een panorama van een stad e.d. laten zien
USE pop-up-boeken en/of leporello’s
PAPIEREN SPEELGOED
SN hierbij materiaal dat een tussenvorm is tussen boek en speelgoed, zoals papieren poppenkasten, schimmenspeltheaters e.d.
BT activiteitboeken
PARAFERNALIA
SN losse voorwerpen, speeltjes e.d. die bij boeken of andere media worden geleverd, geen essentieel onderdeel van het boek zijn, maar toegevoegd, zoals een balletschoentje. In annotatie omschrijven
BT boeken met losse onderdelen
plastic boeken
USE stofboeken
PLAKALBUMS
SN boeken, bestaande uit een aantal (bijv. gelithografeerde) platen met voorgedrukte witte plekken erop, of een leeg landschap, waar uitgeknipte delen uit een andere plaat op logische plekken kunnen worden opgeplakt. Deze albums werden door uitgevers op de markt gebracht
RT knipkunst-boeken
plaatjesalbums
BT activiteitboeken
PLANO-DRUKVELLEN
SN ongesneden bedrukte planovellen als proef van de drukker
BT boekproductiemateriaal
POP-UP-BOEKEN pop-up books
SN boeken met prenten die meestal door openvouwen van de bladen een ruimtelijke vorm aannemen. Drie-dimensionaal. Hierbij soms ook gebruik van lintjes of strips om tot een driedimensionale vorm te komen
UF flapuitboeken
UF klapuitboeken
UF panoramaboeken
BT driedimensionale boeken
PORTE-BRISé BOEKEN
SN boeken waarbij links en rechts van het achterplat twee ruggen zijn gemaakt, en waarbij de bladzijden vanuit het midden openslaan
BT variatie in bindwijze / formaat
REGISTERBOEKEN die-cut heads
SN boeken waarbij aan een der zijden trapsgewijs stukken uit de band en/of de pagina’s zijn gesneden
BT variatie in bindwijze / formaat
REUZENBOEKEN
SN groter dan 40 cm. Ook voor boeken speciaal ontworpen voor gebruik in groepsverband met kleuters, met plaatjes voor kinderen, tekst voor de verteller
UF knieboeken
BT variatie in bindwijze / formaat
ROLPRENTEN
SN uitgaven waarbij de opeenvolgende afb. en/of tekstblokken niet op afzonderlijke pagina’s of op één prent zijn gedrukt, maar achter elkaar op een lange strook papier die kan worden opgerold
BT variatie in bindwijze / formaat
rondzetboeken
USE carrouselboeken
SCHIMMENSPELBOEKEN
SN boeken met daarin afb. ten behoeve van de vertoning van schaduwbeelden. Bij vertoning is een wit vlak met zwarte silhouetfiguren zichtbaar
BT activiteitboeken
RT knipkunst-boeken
RT coptografische prentboeken
SCHUIFPRENTBOEKEN
SN boeken met prenten waarop onder een open gedeelte van een blad, door het schuiven van een strook steeds een andere afbeelding zichtbaar kan worden gemaakt
BT beweegbare boeken
speelboeken
SN boeken die een tussenvorm zijn tussen speelgoed en boek
USE bijzondere boekvormen
SPEELFIGURENBOEKEN
SN boeken met speelfiguren die in de afb. gebruikt worden
BT boeken met losse onderdelen
RT vingerspelboeken
sterboeken
USE carrouselboeken
STEREOSCOPISCHE PLATENBOEKEN
SN boeken waarin elke plaat uit 2 foto’s bestaat die met enkele centimeters verschil zijn opgenomen. Met een speciale bril of kijker is dan een afbeelding met diepte te zien.
BT optische illusieboeken
STICKERBOEKEN
SN boeken waarbij (los) meegeleverde stickers op aangegeven plaatsen tussen de tekst dienen te worden geplakt. Moderne versie van plaatjesboeken met soms een leerelement
BT variatie in materiaal
RT plaatjesalbums
RT speelleermaterialen
STOFBOEKEN books on linen – cloth-art books - ragbooks
SN boeken waarin tekst en illustraties zijn niet gedrukt op papier, maar op katoen, linnen, plastic of iets dergelijks, of boeken met prenten waarbij op delen van de afb. textiel is geplakt
UF linnen boeken
UF plastic boeken
BT variatie in materiaal
THEATERBOEKEN
SN het boek zelf vormt een theater
BT driedimensionale boeken
TOPSY-TURVY’S upside down books? - Drehbild
SN boeken met afb. die 180 graden gedraaid een andere afbeelding geven
BT optische illusieboeken
TRALIEPRENTBOEKEN
SN boeken met prenten waarop een deel van de afbeelding schuil gaat achter stroken (tralies). Dit deel kan tevoorschijn komen d.m.v. het horizontaal of verticaal bewegen van de afbeelding (waardoor het eerst getoonde achter de stroken verdwijnt) Er zijn twee afb., in stroken afwisselend op één pagina gedrukt. Door afdekken van stroken van de ene afbeelding is de andere zichtbaar. Het tralievenster wordt verschoven, niet de afbeelding
BT beweegbare boeken
TRANSPARANTE PRENTBOEKEN
SN boeken met prenten waarbij naast de onmiddellijk zichtbare voorstelling nog een aanvullende voorstelling tevoorschijn komt zodra men de prent tegen het licht houdt (Lust & Leering p. 412)
BT optische illusieboeken
TREKPRENTBOEKEN pull-tabs - Streifenzug
SN boeken met prenten waarop onderdelen d.m.v. trekstrips bewogen kunnen worden
BT beweegbare boeken
HOOFD&BENENBOEKEN
SN boeken met op de binnenkant van het achterplat een uitklapbaar hoofd (of meerdere hoofden) en benen
BT uitvouwbare boeken
TRIBOGRAFIEËN rubble books
SN boeken waarbij tekst en/of illustraties verschijnen door potloodslijpsel of wrijven met of potlood
BT activiteitboeken
UITKLAPPRENTBOEKEN Doppelfaltung
SN boeken met flappen aan de pagina’s rechts, links, onder en boven die buiten het boek uitgeklapt kunnen worden en opeenvolgende scènes van een verhaal tonen. (Lust & Leering, p. 403 en 406)
BT uitvouwbare boeken
UITSCHUIFPRENTBOEKEN sliding pages
SN boeken met pagina’s van vrij dik karton. Na opzijschuiven van de dikke kartonnen pagina is een plaatje op een binnenstuk te zien
BT uitvouwbare boeken
UITVOUWBARE BOEKEN
BT bijzondere boekvormen
NT beweegplatenboeken
NT drietrapsprentboeken
NT harlequinades
NT hoofd&benenboeken
NT uitklapprentboeken
NT uitschuifprentboeken
NT uitvouwprentboeken
UITVOUWPRENTBOEKEN gatefold-books
SN boeken waarbij de prent groter is dan de pagina van het boek en er opgevouwen in zit. Uit te vouwen tot A3 of afficheformaat of groter
BT uitvouwbare boeken
VARIATIE IN BINDWIJZE / FORMAAT / PAGINAGROOTTE
BT bijzondere boekvormen
NT boekproductiemateriaal >
NT dummy’s
NT plano-drukvellen
NT combineerboeken
NT contourboeken
NT groeipaginaboeken
NT knipselalbums
NT kubusboeken
NT leporello’s
NT miniatuurboeken
NT minibibliotheken
NT objectbanden
NT porte-brisé boeken
NT registerboeken
NT reuzenboeken
NT rolprenten
VARIATIE IN MATERIAAL
BT bijzondere boekvormen
NT aquariumboeken
NT doorkijkprentboeken
NT geurboeken
NT oplichtende boeken
NT stickerboeken
NT stofboeken
NT voelboeken
VENSTERBOEKEN > die-cutbooks - Fensterbilderbuch
SN boeken waarin een deel van een afbeelding op een volgend blad of op het achterplat zichtbaar is via een uitsnijding of omvouwbaar gedeelte
BT gatenboeken
VINGERSPELBOEKEN fingerplaybooks – fingerpuppetbooks
SN boeken met gaten waar je je vingers of de hele hand door moet steken, of boeken met een stoffen vingerpoppetje en gaten in de bladzijden ingebouwd in de pagina’s, of boeken met losse vingerpoppetjes die essentieel zijn voor het verhaal
BT gatenboeken
RT speelfigurenboeken
VOELBOEKEN
SN boeken met pagina’s die materialen bevatten die bevoeld kunnen worden zoals wol, bont, schuurpapier e.d. Hierbij ook boeken met reliëf in de platen
BT variatie in materiaal
RT brailleboeken
WAGGELKOPBOEKEN
SN boeken met beweegbare hoofden die op veren zijn geplakt
BT driedimensionale boeken
WATERVERFBOEKEN
SN boeken waarbij tekst en/of illustratie verschijnen door natmaken met penseel
BT activiteitboeken
BT kleurboeken
WISSELDRAAIPRENTBOEKEN circling pictures - revolving pictures – Drehscheibe – Sterndrehscheibe
SN boeken met prenten waarin het verwisselen van een afbeelding (zie jaloezieboeken) gebeurt door het over elkaar heen draaien van in taartpunten gesneden afb., soms met één snede in het blad.
BT beweegbare boeken