Als u op de afbeelding klikt, komt deze vergroot te voorschijn. Zie ook het hiërarchisch overzicht van bijzondere boekvormen.
AANKLEEDPOPPENBOEKEN paperdoll-books - puppet-books
Boeken met uitknipbare of los bijgevoegde papieren kleertjes waarmee papieren poppen of basisplaatjes gekleed kunnen worden.
E. Varekamp en M. Peet, Het grote prins Bernhard aankleedboek. Amsterdam : Uitgeverij Van Praag 2005.
ANAGLYFENBOEKEN
De boeken bevatten afb. die in twee kleuren, meestal rood en groen of blauw, zijn gedrukt. Hierbij kan het gaan om een stereoscopische weergave of om twee verschillende afb.. Bezien door een bril met rood en groen of blauw glas (3D-bril) wordt diepte gesuggereerd of ziet men de verschillende afb., zoals in het voorbeeld hieronder.
ABC. Amsterdam : Mulder & zoon, ca. 1960.
ANAMORFOSEPRENTBOEKEN
De boeken met platen met daarop vertekende figuren die in een gebogen spiegel bezien een goed beeld opleveren
Anamorfosen. Spel met prespectief. Amsterdam : Rijksmuseum 1975.
Links de anamorfoseprent; rechts de prent met de spiegelende cilinder waarop het juist beeld wordt gevormd.
AQUARIUMBOEKEN
Boeken waarin plastic bladen aaneengeplakt zijn met vocht en bijv. vissen ertussen.
BEWEEGPLATENBOEKEN
Dit zijn informatieve boeken waarbij delen van de afbeelding kunnen worden opgelicht waardoor je als het ware steeds verder in het menselijk lichaam, de machine, de duikboot, de telefoon, de auto …enz. kijkt. De meeste boeken van dit type zijn niet bedoeld voor kinderen.
A.H. Jacobs, De vrouw. Haar bouw en haar inwendige organen. Deventer : AE.E. Kluwer 1922.
BOUWPLATENBOEKEN
In in boekvorm uitgegeven bouwplaten, meestal met een inleiding met aanwijzingen en een isbn.
Loodsboot. Lees er alles over en bouw er zelf een. Tilburg : De Vrijbuiter 1979.
BRIEFJESBOEKEN
SN boeken die losse briefjes bevatten. Soms vormen de pagina’s zelf enveloppen, soms zitten envelopjes met brieven ingeplakt.
CARROUSELBOEKEN Stern-Bilderbuch
Pop-up-boeken die rond gezet kunnen worden. De voor- en achterkaft worden aan elkaar gekoppeld. Meestal met vier tot zes taferelen.
Hans en Grietje. Bussum : Van Reemst/Unieboek bv 1977.
COMBINEERPRENTBOEKEN heads-bodies-legs
Een aantal prenten, in boekvorm gebundeld, die meestal haaks op de rug in twee of meer stroken zijn doorgesneden, zodat de bladen in gedeelten kunnen worden omgeslagen.
Het toverboek. Meer dan 1000 mogelijkheden voor groot en klein. Amsterdam : Mulder & Zoon (nr 1710) z.j.
CONTOURBOEKEN shape-books - Formgestanzt
Boeken waarbij de uiterlijke vorm van het boek is aangepast aan het verhaal, zoals koffers, konijnen, klokken e.d.
L. Gaulet, Les repliques qui tuent. Paris/Montreal : L'Archipel/Edipresse Inc. 2002.
COPTOGRAFISCHE PRENT(BOEK)EN
Coptografische prenten hebben afb. waarvan delen moeten worden uitgeknipt, waardoor een negatief sjabloon ontstaat. Bij projectie zorgt het doorvallend licht voor een positief, meestal cartoonachtig beeld.
Coptografisch prentje van Napoleon van onbekende uitgever.
DÉCALCOMANIEBOEKEN
Boeken met plaatjes die door afwrijven op een andere ondergrond kunnen worden overgebracht.
DOORKIJKPRENTBOEKEN acetate books
Boeken met doorzichtige of halfdoorzichtige pagina’s waarop afb. zijn opgenomen. De pagina’s ‘veranderen’ ook de onderliggende afbeelding.
DOORBOORDE BOEKEN
Boeken met een doorlopend gat in alle bladen; vaak ook door het omslag. Het gat kan een bepaalde vorm hebben.
J. van Beek, Spelen met sterren. Houten : Van Reemst 1980.
DOOSBOEKEN
Boek in een bijbehorende doos, vaak met voorwerpen zoals speelgoed, geluidsdragers e.d.
A. Fitch, Santa's little helpers. A christmas story. s.l. : Polygraphic Company of America 1952 .
Oorspronkelijk geleverd met fluitje, lolly en ballon.
DRAAISCHIJFPRENTBOEKEN turning wheels
Boeken met prenten waarin onder een open gedeelte van een blad, door draaiing van een schijf, steeds een (gedeelte van een) afbeelding zichtbaar kan worden gemaakt. Tesamen vormen bovenblad en zichtbaar gedeelte draaischijf een (veranderbare) afbeelding.
|
DRAAIWISSELPRENTBOEKEN circling pictures - revolving pictures – Drehscheibe – Sterndrehscheibe?
Boeken met prenten waarin het verwisselen van een afbeelding (zie jaloezieboeken) gebeurt door het over elkaar heen draaien van in taartpunten gesneden afb., soms met één snede in het blad.
La ferme joyeuse. Images d´Okey. Collection surprise. Paris : Editions BIAS 1952.
DRIETRAPSPRENTBOEKEN
Boeken waarin aan de rechterkant van het boek een kleinere pagina uitgetrokken kan worden, en dan weer een grotere.
W. Disney, Goofy & Mickey's growing ABC. s.l. : Walt Disney Company 1994.
DUIMBOEKEN flickerbooks - flickbooks - Daumenkino
Boeken waarbij je met de duim de pagina’s, waarop een reeks opeenvolgende plaatjes staan, snel voorbij laat gaan, waardoor de illusie van bewegend beeld ontstaat.
Pokémon. Squirtle wint. s.l. : Pokémon/Nintendo 2007.
DUMMY’S
Boeken met een deel van de tekst al gedrukt en de rest van de pagina’s blanco, bedoeld als voorbeeld van het boek dat nog niet klaar is.
FLAPPRENTBOEKEN lift the flap-books- moveable flap books – Faltbild - Klappbild
Boeken met prenten waarop een of meer delen van de afb. verborgen zijn onder een flap.
F.H. van Leent, Van prinsesje tot koningin. Een aardig tooverboek. Haarlem : [Erve Loosjes] 1898.
GELUIDSBOEKEN speaking books
Boeken waarbij door middel van een mechanisch onderdeel, een balg met fluitje, een chip of op andere wijze geluid kan worden gemaakt.
Les animaux qui parlent. Sprechende Tiere. Hamburg : -K+S 1988.
GEURBOEKEN
Boeken, waar stukjes papier ingeplakt zijn, die bij wrijving gaan geuren.
GOOCHELAARSBOEKEN
Boeken met inkepingen aan de bladranden, bedoeld voor goochelaars. Door de duim van boven naar beneden te bewegen, verschijnt er steeds een andere serie voorstellingen. Soms ook van voor naar achteren of van achteren naar voren.
Magic picture book. Bilder Zauberei. Livre de magie graphique. Nürnberg : Gebr. Fels s.a.
GROEIPAGINABOEKEN growing pages
Boeken waarin de pagina’s verschillen van breedte. Ook boeken met halve pagina’s tussen de hele.
Cinderella. Pantomime toy book. New York : McLoughlin Bro's 188x
HARLEQUINADES
Harlequinades zijn boekjes uit de 18e en 19e eeuw met vier pagina’s, waarbij elke pagina twee flappen heeft, een naar boven en een naar beneden. De afb. erop sluiten bij elkaar aan. De vier pagina’s kunnen naast elkaar gelegd worden.
Mother Shipton. London : Robert Sayer [1800]. (reproductie van de Toronto Public Library)
HOLOGRAMMENBOEKEN
Boeken waarbij als afb. hologrammen zijn opgenomen.
C. Kurts, These are the Voyages: A Three-Dimensional Star Trek Album. New York : Pocket Books 1996.
HOOFDBENENBOEKEN
Boeken met op de binnenkant van het achterplat een uitklapbaar hoofd (of meerdere hoofden) en benen.
|
|
|
J. Lagarde (ills.), Pieter. Paris : Hemma Chaix 1956
HOOFDENBOEKEN
Boeken waarbij op de binnenkant van het achterplat een afbeelding van een hoofd (in 2 of 3 dimensies) is aangebracht en in alle pagina’s (en op het voorplat) op die plek gaten zitten.
The jolly old man who sings down derry down. London : Dean & son 1863.
Het hoofd is van guttapercha gemaakt.
HUISJESBOEKEN
Het boek zelf is een huisje of de platten vormen een huisje.
M. Baynton (ills.), Hans en Grietje. Bussum : Van Reemst/Unieboek 1982.
INSTEEKPRENTBOEKEN Steck Bilderbuch ?
Boeken met illustraties waaraan losse elementen (insteekfiguren) kunnen worden toegevoegd door deze in gleufjes in de afbeelding te steken.
El Pintor (G.A. Ehrenfest), Het levende boek. S.l. : s.n. [ca. 1945].
JALOEZIEPRENTBOEKEN dissolving pictures - changing pictures - venetian-blind books - Jalousienbilder
Boeken met prenten waarin stroken van de ene afbeelding liggen over de stroken van een tweede afbeelding. Door deze stroken te verschuiven (m.b.v. strip of koordje), wordt een nieuwe afbeelding zichtbaar. Twee afb. schuiven dus over elkaar.
K. Meys, Wondermap. Amsterdam : Veldhuizen en Boxman ca. 1935.
KETTINGPRENTBOEKEN
Boeken met afb. waarvan een deel bestaat uit een kettinkje. Hierdoor kan de afbeelding veranderen.
[Roodkapje, kabouterman, juf enz.] Rotterdam : Luctor s.a.
KIJKDOOSBOEKEN peep-shows - Guckkastenbilderbuch
Boeken die bestaan prenten waarin de taferelen zijn uitgesneden en die onderling door papierstrips verbonden zijn. Ze zijn daardoor uittrekbaar tot 20 à 80 cm. Vaak voorzien van een voorplat met één of meerdere gaatjes waardoor je een perspectivisch zicht krijgt, zoals bij een kijkdoos. Ze zijn er ook in verkleinde vorm (2 of 3 segmenten, soms ook dicht op de bladzijde).
J. Sommers, A sunday on La Grande Jatte. Take a peek at Seurat's masterpiece. Chicago, The Art Institute [2004]. |
KNIPPRENTBOEKEN
Boeken waarin delen uitgeknipt (en soms gevouwen) kunnen worden.
KNIPSELALBUMS
Albums, schriften e.d. met daarin door lezers uitgeknipte afleveringen van feuilletons, strips en dergelijke.
KUBUSBOEKEN
Prentenboeken van dik karton, die de vorm van een kubus hebben.
R. Peppé, People. Block book. London : Methuen Children's Books 1985. |
LEGPUZZELBOEKEN jigsawbooks
SN boeken met legpuzzels in de pagina’s verwerkt.
M.C. Escher puzzle book. Köln : Benedikt Taschen Verlag 1996
LEGSPELLEN
Uitgaven die bestaan uit een omslag, cassette offoudraal met losse platen die in een vastgestelde of willekeurige volgorde neergelegd kunnen worden.
(geen voorbeeld beschikbaar)
LEPORELLO'S
SN boeken, waarvan de bladen uit één lange, zigzag gevouwen strook bestaan.
El Pintor (G.A. Ehrenfest), Het avontuur van Kobus Knabbel. "Het konijn van El Pintor". S.l. : s.n. [ca. 1945].
MAGIC-EYE BOEKEN
Boeken met prenten waarbij zonder hulpmiddelen door een bepaalde manier van kijken een stereoscopisch effect optreedt dat een driedimensionaal beeld te zien geeft.
MAGNEETBOEKEN
Boeken waar een magneet is ingebouwd waardoor wijzers verspringen, of een deel van de pagina of omslag is magnetisch waarop woordjes gelegd kunnen worden, of het is een carousselboek met voor en achter magneten zodat ze samenklikken.
MINIATUURBOEKEN miniatures
Boeken met een hoogte van maximaal 76 mm. (3 inch), maar van normale hoogte/breedte verhouding.
D. Kunhardt en A.M.G. Schmidt (bewerking), Pietepaf, het circushondje. [S.l.] : Rubinstein [2001].
De hoogte van het boekje is 74 mm.
MINIBIBLIOTHEKEN
Verzameling min of meer kleine boekjes met bijbehorende band, cassette of een opbergobject in de vorm van een auto, een kast, een huis e.d.
A. Wood en J. Fry, Noah's ark. 20 fun A to Z board books of Noah and his animals. Abingdon : Andromeda Oxford Limited 2000.
MOIRÉ-BOEKEN internationale term
Boeken met prenten die (deels) uit streepjes zijn opgebouwd. Door de prent achter een doorzichtig tralie te bewegen ontstaat de suggestie van beweging.
Asschepoester. S.l. : s.n. s.a.
OBJECTBANDEN
Boeken waarvan de band lijkt op een voorwerp, bijvoorbeeld op een hamburger, een pizzadoos met daarin boeken in de vorm van pizzapunten, een stuk kaas enz.
D. Pelham, Lekker vies. S.l. : Casterman 1995.
OGENBOEKEN moveable eyes
Boeken waarbij op de binnenkant van het achterplat twee ‘ogen’ zijn bevestigd die door gaten in alle pagina’s, meestal ook het voorplat, zichtbaar zijn. De bolletjes in de ogen zijn vaak beweegbaar.
G. Bomans en H. Prenen, Het ogenboek. Amsterdam : Elsevier Nederland N.V. 1972 (herdruk)
OPLICHTENDE BOEKEN glow in the dark books
Boeken met prenten die oplichten in het donker nadat zet onder de lamp zijn gehouden.
OPZETBOEKEN
SN boeken waarin delen van de illustratie zijn uitgesneden en uitgeklapt kunnen worden, vaak met standaardjes erachter, of boeken met onderdelen die je moet uitdrukken en op moet stellen bij het boek, deze kunnen ook weer terug gedrukt worden. Hierdoor ontstaat een tableau van rechtopstaande figuren.
Carré en Ter Braake (ills.), Kinderland. Een prentenboek om op te zetten. Rotterdam : WYT Uitgevers (K2135) z.j.
PARAFERNALIA, BOEKEN MET -
Boeken met losse voorwerpen, speeltjes e.d. die bij boeken of andere media worden geleverd, geen essentieel onderdeel van het boek zijn, maar toegevoegd, zoals een balletschoentje.
D. Kubick, My pop-up ballerina bear. London : Campbell Books 1993.
PLAKPRENTBOEKEN
Boeken, bestaande uit een aantal (bijv. gelithografeerde) platen met voorgedrukte witte plekken erop, of een leeg landschap, waar uitgeknipte delen uit een andere plaat op logische plekken kunnen worden opgeplakt.
Mozaïek album. Haarlem : I. de Haan z.j.
PLAATJESALBUMS
Boeken met witte plekken waar plaatjes geplakt moeten worden. De plaatjes worden meestal als reclamemateriaal bij levensmiddelen verstrekt.
A. van Duin, De avonturen van Piet Guit, zijn klepper en zijn Haust beschuit. Amsterdam : Haust Koninklijke Fabrieken z.j.
PLANODRUKVELLEN
Ongesneden bedrukte planovellen als proef van de drukker of als prent uitgegeven om zelf een boekje van te maken.
Nieuw prentenboekje voor de lieve kleinen. Franeker : G. Ypma z.j.
POP-UP-BOEKEN pop-up books
Boeken met op de bladen gevouwen papierconstructies die door het openen van het boek een ruimtelijke vorm aannemen. Soms neemt de constructie door trekken aan een lintje of strip een driedimensionale vorm aan.
PORTE-BRISÉ BOEKEN
Boeken waarbij links en rechts van het achterplat twee ruggen zijn gemaakt, en waarbij de bladzijden vanuit het midden openslaan.
Agatha (R. de Goeje), Robinson Crusoë. Agatha's pantomime prentenboeken No 2. Amsterdam : Jac. G. Robbers z.j.
REGISTERBOEKEN die-cut heads
SN boeken waarbij aan een der zijden trapsgewijs stukken uit de band en/of de pagina’s zijn gesneden.
P. Steen, RAKKER. S.l. : s.n. s.a.
REUZENBOEKEN
Boeken groter dan 40 cm. Vaak boeken met plaatjes voor kinderen en tekst voor de verteller, speciaal zijn ontworpen voor gebruik in groepsverband met kleuters.
|
R. Scarry, Pop-up! Le plus grand livre animé jamais vue. Santa Monica : Intervisual Books Inc. 1992.
ROLPRENTEN
SN uitgaven waarbij de opeenvolgende afb. en/of tekstblokken niet op afzonderlijke pagina’s of op één prent zijn gedrukt, maar achter elkaar op een lange strook papier die kan worden opgerold.
SCHIMMENSPELBOEKEN
Boeken met daarin afb. ten behoeve van de vertoning van schaduwbeelden, ook wel Chinese schimmen genoemd. Bij vertoning is een wit vlak met zwarte silhouetfiguren zichtbaar. De van ouds bekende Chinesche schimmen.
|
|
|
Beweegbaar prentenboek. Leyden : P.J. Trap s.a.
SCHUIFPRENTBOEKEN
Boeken met prenten waarop onder een open gedeelte van een blad, door het schuiven van een strook steeds een andere afbeelding zichtbaar kan worden gemaakt.
|
|
|
De dwergheks. Een boeiend sprookje voor zoete kinderen. S.l : SG (vignet) s.a.
SPEELFIGURENBOEKEN
Boeken met speelfiguren die in de afb., vaak pop-ups, gebruikt worden.
STEREOSCOPISCHE PLATENBOEKEN
Boeken waarin elke plaat uit 2 foto’s bestaat die met enkele centimeters verschil zijn opgenomen. Met een speciale bril of kijker is dan een afbeelding met diepte te zien.
STICKERBOEKEN
Boeken waarbij (los) meegeleverde stickers op aangegeven plaatsen tussen de tekst dienen te worden geplakt. Moderne versie van plaatjesboeken met soms een leerelement.
STOFBOEKEN books on linen – cloth-art books - ragbooks
Boeken waarin tekst en illustraties zijn niet gedrukt op papier, maar op katoen, linnen, plastic of iets dergelijks, of boeken met prenten waarbij op delen van de afb. textiel is geplakt.
Mijn vriendjes. S.l. : Deltas 1981.
THEATERBOEKEN
Boeken die als papiertheater gebruikt kunnen worden. Meestal voorzien van losse of uit te knippen speelfiguren.
The children's book of pantomimes. London etc. : Cassel & Company Limited 1930.
TOPSY-TURVY’S upside down books - Drehbild
boeken met afb. die 180 graden gedraaid een andere afbeelding geven.
TRALIEPRENTBOEKEN
Boeken met prenten waarop een deel van de afbeelding schuil gaat achter stroken (tralies). Dit deel kan tevoorschijn komen d.m.v. het horizontaal of verticaal bewegen van de afbeelding, waardoor het eerst getoonde achter de stroken verdwijnt. Er zijn twee afb., in stroken afwisselend op één pagina gedrukt. Door afdekken van stroken van de ene afbeelding is de andere zichtbaar. Het tralievenster wordt verschoven, niet de afbeelding.
|
|
|
H.A. Hart, Mother Goose magic window. New York : Animated Book Company [1943].
TRANSPARANTE PRENTBOEKEN
Boeken met prenten waarbij naast de onmiddellijk zichtbare voorstelling nog een aanvullende voorstelling tevoorschijn komt zodra men de prent tegen het licht houdt. (Lust & Leering p. 412)
|
|
|
Zes verhalen uit 1001 nacht met doorschijnende chromo's. Gouda : G.B. van Goor Zonen 1881.
TREKPRENTBOEKEN pull-tabs - Streifenzug
|
|
Sint Nicolaas. Amsterdam : Cohen zonen [ca. 1910]
TRIBOGRAFIEËN rubble books
SN boeken waarbij tekst en/of illustraties verschijnen door potloodslijpsel of wrijven met of potlood
|
|
|
[Sprookjes] S.l. : s.n. s.a.] 9 bladen in omslag met 18 plaatjes.
UITKLAPPRENTBOEKEN Doppelfaltung
Boeken met flappen aan de pagina’s rechts, links, onder en boven die buiten het boek uitgeklapt kunnen worden en opeenvolgende scènes van een verhaal tonen.
|
|
|
|
|
Robinson Crusoe. Le chat botté. Contes Illustrées. Brussel : A.N. Lebègue z.j.
UITSCHUIFPRENTBOEKEN sliding pages
Boeken met pagina’s van vrij dik karton. Na opzijschuiven van de dikke kartonnen pagina is een plaatje op een binnenstuk te zien.
|
|
|
Leslie McGuire, Devine qui est maman. Paris : Albin Michel Jeunesse 1994.
UITVOUWPRENTBOEKEN gatefold-books
|
|
VENSTERBOEKEN > die-cut books - Fensterbilderbuch
Boeken waarin een deel van een afbeelding op een volgend blad of op het achterplat zichtbaar is via een uitsnijding of omvouwbaar gedeelte.
|
|
|
Bokje. Een doorkijkprentenboek. Paris : Hemma Chaix 1956
VINGERSPELBOEKEN fingerplaybooks – fingerpuppetbooks
Boeken met gaten waar je je vingers of de hele hand door moet steken, of boeken met een stoffen vingerpoppetje en gaten in de bladzijden ingebouwd in de pagina’s, of boeken met losse vingerpoppetjes die essentieel zijn voor het verhaal.
VOELBOEKEN
Boeken met pagina’s die materialen bevatten die bevoeld kunnen worden zoals wol, bont, schuurpapier e.d. Hierbij ook boeken met reliëf in de platen.
WAGGELKOPBOEKEN
Boeken met beweegbare hoofden die op veren zijn geplakt
|
|
|
[Waggelkoppen]. [S.l. : s.n. s.a.] Oorspronkelijk uitgegeven als Noddles. A wibbly wobbly book. London : Sandles s.a.
WATERVERFBOEKEN
Boeken waarbij tekst en/of illustratie verschijnen door natmaken met penseel.