Een kleine vijftig belangstellenden, vrienden, introducees en enkele gasten kwamen – soms al in de loop van de ochtend - naar museum Meermanno voor de tentoonstelling Nederlandse illustratoren, ‘De verbeelders’ . Aanleiding voor de tentoonstelling is de verschijning in 2014 van het gelijknamige boek De verbeelders: Nederlandse boekillustratie in de twintigste eeuw, door Saskia de Bodt, met medewerking van Jeroen Kapelle, Annemiek Overbeek, Annemiek Rens, Bregje Hofstede, Jacques Dane, Jozefien de Leest en Theo Gielen.
Na de ontvangst met koffie en thee in de kantine ging het gezelschap door de Franse tuin naar het Koetshuis voor de inleiding van Saskia de Bodt en Jeroen Kapelle. Die maakten er een levendige duo-presentatie van, waarbij ze tussendoor vragen uit het publiek beantwoordden.
Saskia vertelde, dat het idee aanvankelijk was om een boek samen te stellen over 100 illustratoren, maar dat er uiteindelijk is er gekozen voor een historisch overzicht, ingedeeld in zes tijdvakken, vanaf ongeveer 1890 tot 2014. Elk hoofdstuk wordt gevolgd door een aantal illustratorenportretten. De historische hoofdstukken, waarin zoveel uiteenlopende onderwerpen aan de orde moesten komen, vond Saskia lastiger om te schrijven dan de portretten. Jeroen Kapelle schreef een groot aantal portretten van illustratoren van wie werk te zien is op de tentoonstelling, zoals van Ludwig Wenckebach, Johan Braakensiek, Piet Worm, Wim Bijmoer, Bert Bouman, Phiny Dick (ps. van Afine Kornélie Dik) en Max Velthuijs.
Zoals de auteurs al verwacht hadden kwamen er veel reacties op de keuze van de besproken illustratoren en die voor de portretten. Bij het samenstellen van de tentoonstelling realiseerden ze zich dat de tekenaars al vanaf 1890 en vooral in de jaren twintig met hun werk het grote publiek wilden bereiken. Toch zouden de illustratoren daar pas echt in slagen in de jaren zeventig. Tot die tijd hebben de tekenaars veel geïllustreerd voor volwassenen, maar daarna is het geïllustreerde boek voor volwassenen bijna verdwenen. Trouwens, tijdens de hele twintigste eeuw werkten er illustratoren die zichzelf als vakmensen beschouwden en kunstenaars die ook boeken illustreerden. Er ontstaond dan ook een disussie tussen de inleiders en de zaal over de vraag of een illustrator niet een (autonome) kunstenaar is.
Tijdens en ook na afloop van de presentatie kwamen er veel vragen uit het publiek, waarna de expositie werd bezocht. In de zalen van Meermanno zijn niet alleen de geïllustreerde boeken tentoongesteld, maar ook originele tekeningen en proefdrukken uit de collecties van het Letterkundig Museum en van Museum Meermanno. De indeling van de zalen is gebaseerd op de hoofdstukken in het boek van Saskia. De bezoeker begint dan ook in de jaren rond 1900 met het werk vanr Theo van Hoytema, Jan Rinke en Jan Sluijters Van Johan Braakensiek, de illustrator van Dik Trom, worden ook enkele karikaturen getoondd, waarmee hij in zijn tijd zo bekend werd . Vervolens leidt de tentoonstelling naar de jaren twintig met onder meer originele tekeningen van Sijtje Aafjes en Bernadina Midderigh Bokhorst. Saskia vestigde nog speciaal de aandacht op de zaal met de experimentelen uit de jaren dertig en veertig, met Lou Louber, Marietje Witteveen, El Pintor (ps. van Jacob Kloot en Anna Galinka Ehrenfest) en Piet Worm. De zaal van het vierde tijdvak van de jaren vijftig en zestig laat onder meer het werk zien van Phiny Dick( als eerste moderne striptekenaar) en werk van Wim Bijmoer en Max Velthuijs. De vernieuwer Friso Henstra was werkzaam in de jaren zeventig en tachtig, als tijdgenoot van s de internationaal beroemd geworden Dick Bruna en Rien Poortvliet. Uit de jaren negentig en de eenentwintigste eeuw is het werk te bewonderen van onder andere Annemarie van Haeringen, Harrie Geelen, Joke van Leeuwen, Ted van Lieshout en Wouter van Reek. Terwijl de belangstellenden de boeken en tekeningen aandachtig bekeken en onderling bespraken, was er volop gelegenheid om vragen te stellen aan de inleiders. Zo werd het een boeiende en zeer geanimeerde middag!
Margreet van Wijk
Meer weten?
In SGKJ-Berichten nummer 92 (voorjaar 2018) vindt u een artikel over de kinderboekencollectie van Museum Meermanno.