Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem
www.openluchtmuseum.nl
Contactpersoon: Jacco Hooikammer
Het Nederlands Openluchtmuseum is opgericht in 1912 en al vanaf de beginjaren verzamelt het museum centsprenten. In mei 1931 werd de collectie aanzienlijk uitgebreid door de aankoop van ruim 1000 prenten op de veiling van de nalatenschap van verzamelaar G.J. Boekenoogen. In de decennia daarna werd de collectie centsprenten geleidelijk uitgebreid. Naast centsprenten verzamelde het Nederlands Openluchtmuseum in de afgelopen 100 jaar ook andere vormen van populair drukwerk, zoals papieren bordspellen, wensprenten, wensbrieven en papieren speelgoed. De omvang van de totale collectie centsprenten is op dit moment ca. 5700 exemplaren. Hiervan behoort ongeveer een evengrote hoeveelheid tot de 'traditionele periode' en tot de 'industriële periode'.
De verzameling centsprenten bestrijkt globaal de periode vanaf het begin van de 18e eeuw tot aan de tweede helft van de 20e eeuw. Hierbij zitten echter ook herdrukken uit vroegere perioden. Het verzamelgebied beslaat de geschiedenis van het dagelijks leven van de gewone man in Nederland vanaf ca. 1650 tot heden. In het verleden heeft er een toespitsing plaatsgevonden op de thema's: vieren en gedenken, rites-de-passage en winter. De prenten zijn gedrukt in Nederland, België, Frankrijk, Duitsland en Spanje. Sommige prenten zijn twee- of meertalig. Onder meer de talen Nederlands, Duits, Frans, Spaans, Engels en Italiaans komen voor.
De collectie centsprenten is een onderdeel van de collectie iconografie, die meer dan 30.000 records bevat. De collectie iconografie bestaat uit uiteenlopend materiaal zoals knipwerk, affiches, reclamedrukwerk, et cetera.
In het verleden werd van elke prent een inventariskaart gemaakt met daarop een beschrijving en een zwart‐wit foto. Van een groot deel van de prenten is zo’n inventariskaart aanwezig. Vanaf 2002 werkt het museum met het databaseprogramma ‘Adlib’. Zowel de museale als de documentaire collecties (boeken, foto’s etc.) zijn in Adlib geregistreerd. Hierdoor is het mogelijk koppelingen te maken tussen bijvoorbeeld prenten en publicaties of prenten en foto’s. De gegevens in de database zijn niet extern in te zien, maar alleen op afspraak in de leeszaal.
Ongeveer de helft van de prenten is in 2009 opnieuw verpakt en hoogwaardig gescand in het kader van Metamorfoze. De gegevens in de database alsmede de Metamorfozescans en overige digitale foto’s zijn in de leeszaal van de bibliotheek op afspraak te bestuderen. Het bestuderen van de fysieke exemplaren kan bij uitzondering op aanvraag. Het e-mailadres van de leeszaal is: baliebidoc@openluchtmuseum.nl
Voor tentoonstellingen kunnen prenten in bruikleen worden gevraagd. In de afgelopen jaren zijn door verschillende lokale en regionale musea in Nederland centsprenten van het Nederlands Openluchtmuseum geleend voor tentoonstellingen. In principe moet men een bruikleen drie maanden van tevoren aanvragen. Binnen de instelling heeft het maken van overzichtstentoonstellingen van centsprenten op dit moment geen prioriteit.
- Buijnsters-Smets, L. (2012). Straatverkopers in beeld: Tekeningen en prenten van Nederlandse kunstenaars circa 1540-1850. Nijmegen: Vantilt.
- Harms, R. (2011). Vroegmoderne populariseringsprocessen: Jan Klaasz en Saartje Jansz in liedjes, centsprenten en almanakken. Vooys 29 (1/2), 52-62.
- Thijssen, J. G. L. (2012). Trappen des ouderdoms. Amsterdam: De Buitenkant; Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur.
- Vaessen, J. A. M. F., Van Wijk, M., Smans, S., Gijsbers, P.-M., Luijten, R., Jacobs, I.D., & Wijdemans, M. (2012). Ervaring delen: Verhalen en beelden bij honderd jaar Nederlands Openluchtmuseum. Arnhem: Nederlands Openluchtmuseum.
- De Bruijn, J., Van der Heijden, C., Reijnders, S., & Strouken, J. (2010). Typisch Nederland: tradities en trends in Nederland. Zwollen: Waanders.
- Moonen, A. (2008). Geschiedenis van de Nederlandse quilt: "eenige curieuse, gestickte deeckens". Utrecht: Van Gruting.
- Bieleman, J., De Bruijn, J., Van der Heijden, C., Krul, S., Rooijakkers, G., & Siemes, H. (2006-2008). De geschiedenis van het Boerenleven in Nederland: [1-35]. Zwolle: Waanders.