Athenaeumbibliotheek

Athenaeumbibliotheek, (Bibliotheek) Deventer
www.athenaeumbibliotheek.nl
contact

Collectie

De Athenaeumbibliotheek is onderdeel van de Bibliotheek Deventer. Zij is de oudste stadsbibliotheek van Nederland, gesticht in 1560. In 1560 kocht het Deventer stadsbestuur voor 102,5 goudgulden het boekenbezit van Pastoor Phoconius. De pastoor, wiens echte naam Jan Willemszoon Bruinvis luidde, was kort daarvoor overleden. Nog datzelfde jaar gaf het stadsbestuur opdracht om ‘voir deze Stadtsboecken’ een kast te maken. Met die eerste boekenkast ontstond de Stadsbibliotheek van Deventer. In 1630 werd het Athenaeum Illustre opgericht. De Stadsbibliotheek werd op dat moment tevens de bibliotheek van deze school. Dat verklaart de huidige naam. Sinds 1 januari 2016 maakt de Athenaeumbibliotheek deel uit van de organisatie van de Bibliotheek Deventer.

De Athenaeumbibliotheek verzamelt en beheert een aantal bijzondere collecties. In het bijzonder interessant met betrekking tot het oude kinderboek is de collectie Overijsselse oude kinderboeken en centsprenten, die ook online raad te plegen is. Deze collectie omvat ca. 450 Overijsselse oude kinderboeken van de 17e eeuw tot ca. 1950 en 155 historische volks- en kinderprenten uit de 17e tot en met de 19e eeuw. De meeste boeken uit de kinderboekencollectie werden uitgegeven in de periode 1850-1950. Er zitten echter ook oude titels bij, zoals het schoolboekje De vernieuwde cyfferinge uit 1753 van de Zwollenaar Willem Bartjes. Dit boekje en zijn voorganger De cyfferinge (1604) domineerden twee eeuwen lang het Nederlandse rekenonderwijs. Pas in de 19e eeuw raakten de boekjes gedateerd.

De boeken en prenten hebben alle een band met de provincie Overijssel, hetzij doordat de verhalen ergens in Overijssel plaatsvinden, hetzij doordat de schrijver of illustrator afkomstig is uit een Overijsselse plaats. In veel gevallen maken boeken en prenten deel uit van de collectie omdat ze in Overijssel gedrukt zijn. In dit verband is het opvallend dat naast uiteraard Deventer en Zwolle, in het bijzonder Almelo als drukkersstad met ruim vijftien uitgaves goed vertegenwoordigd is.

Een kwart van de kinderboekencollectie maakte deel uit van een privéverzameling van Overijsselse boeken, opgebouwd door Georg Hartong (geb. 1945). Deze particuliere collectie werd in 1990 verworven. Een derde van de kinderboekenverzameling bestaat uit unieke exemplaren. Ook de collectie volks- en kinderprenten bevat veel unica. De boeken en prenten zijn onder meer van grote waarde voor historisch onderzoek op het gebied van sociale geschiedenis, volkscultuur en pedagogiek.

Schenkingen

De Athenaeumbibliotheek accepteert schenkingen die betrekking hebben op de speerpunten: Deventer, Overijssel en moderne Devotie; kinderboeken als ze zijn uitgegeven of geschreven in Deventer of Overijssel.

De Athenaeumbibliotheek beheert een Sint-Nicolaascollectie die als schenking is ontvangen van de erven van Eugenie Boer-Dirks (1947-2012). Eugenie Boer was kunsthistorica, neerlandica en Couperus-kenner, maar ook fanatiek verzamelaar van alles wat met Sinterklaas te maken heeft. Zo’n schenking zou echter sinds de ontvlechting met Stadsarchief Deventer en de fusie met de Bibliotheek Deventer in 2016 niet meer worden aangenomen wegens nieuw vastgestelde speerpunten.

Toegankelijkheid

De bezitsgegevens van de bibliotheek Deventer, StOK en de Athenaeumbibliotheek zijn recentelijk samengevoegd. Daardoor is het binnen het CBK het zoeken op het afzonderlijke bezit van deze bibliotheken niet goed meer mogelijk. Wel kunt u een indruk krijgen van het gezamenlijke bezit door te zoeken met de zoekvraag ppn [#]? en reg 12. Als in het zoekresultaat StOK of de Athenaeumbibliotheek niet vermeld staan, dan betreft het bezit van de Bibliotheek Deventer (voor het bezit van de bibliotheek Deventer is er geen gelabelde presentatie omdat zij geen deelnemer is van het CBK).

Materiaal van voor 1900 en bijzondere collecties zijn in te zien in de studiezaal van het Historisch Centrum Overijssel. Twee deelcollecties zijn beschikbaar in het Geheugen van Nederland maar er is meer gedigitaliseerd: de digitale collecties van de Athenaeumbibliotheek zijn te raadplegen via www.athenaeumcollecties.nl.

Tentoonstellingen

Er worden kleine tentoonstellingen over de erfgoedcollectie van de Athenaeumbibliotheek georganiseerd in de bibliotheek zelf en in de Bibliotheek Deventer, en in samenwerking met erfgoedpartners ook elders in Deventer. Het in bruikleen geven van titels is ook mogelijk.

Literatuur over de collectie
  • Wijk, F., et al. (teksten), & Lamers, E., et al. (red.). (1995). Volks- en kinderprenten van De Lange: Publikatie bij de tentoonstelling "Het nieuwe vermakelijke Luilekkerland". Deventer: Gemeentemusea Deventer; Stads- of Athenaeumbibliotheek Deventer.