Mance Post (1925-2013) illustreerde in haar piepkleine (net veertig vierkante meter) halfverzonken woonhuis annex atelier aan de Amsterdamse Prinsengracht enorm veel kinderboeken, van onder meer Annie M.G. Schmidt, Toon Tellegen en Guus Kuijer. Ze kreeg weinig erkenning voor haar illustraties tot in 2007 haar de prestigieuze Max Velthuijsprijs voor haar hele oeuvre werd toegekend.
Een leunstoel
Mance Post heeft weinig schriftelijke documenten over haar leven nagelaten en dat maakt het voor een biograaf best wel moeilijk. Er is echter een boek waarin ze enkele herinneringen aan haar jeugd in Amsterdam heeft getekend: Ik woonde in een leunstoel (1979, met ‘woorden’ van Guus Kuijer). ‘Omstreeks het jaar 1930 was ik een kleuter. Ik woonde in Amsterdam in een leunstoel. Mijn vader en moeder woonden in het bovenhuis dat om mijn stoel was heengebouwd.’ Gelukkig wist de biograaf in het Letterkundig Museum nog enkele brieven te vinden en enkele documenten in het familiearchief van de neef van Mance, Helmer Post.
Mansje
Hermance Berendina Post werd op 11 januari 1925 geboren in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt. Het gezin woonde boven het schildersbedrijf van haar vader. Mance had chronische bronchitis en trok zich vaak terug in haar eigen wereld. ‘Het was geen knuffelgezin waar ik uit kom, maar wel een veilig gezin.’ De tijd op de middelbare scholen was geen groot succes, ook al ontdekte leerkrachten daar wel haar liefde voor tekenen zoals uit een rapport blijkt: ‘Tekenen: met heel veel plezier, meest phantasieteekeningen.’
Dood vader en de oorlog
In de zomer van 1939 werd haar vader ziek, hij bleek een bloedziekte te hebben en hij overleed al snel. Mance was precies op een week na veertien en een half. De dood van haar vader heeft een duidelijke invloed gehad op het leven van Mance Post. Ze sprak er weinig over, maar voor iedereen was duidelijk hoeveel impact deze treurige gebeurtenis op haar heeft gehad.
Ook de oorlog en het verzetswerk dat zij deed krijgen in de biografie veel aandacht, waarbij de onduidelijkheid wie Mance en haar vriendin Annelies Romijn, de dochter van het beroemde marxistische echtpaar, verraden heeft een rode draad door haar leven vormt. Ze wist het waarschijnlijk wel, maar heeft nooit een naam genoemd.
Leermeester
De amper zes jaar oudere Piet Klaasse (1918) onder wiens leiding ‘half illustrerend Nederland’ werd opgeleid, is bepalend geweest voor Mances kijk op tekenen en tekenonderwijs. Maar Mance was ook verliefd op hem, een liefde die waarschijnlijk nooit beantwoord is. Het liefdesleven van Mance Post was erg mysterieus (de relatie met Simon Carmiggelt en Anton Koolhaas, en een huwelijksaanzoek van Ton Jesse).
Doorbraak
In 1946 verscheen Mances allereerste werkje als illustrator in een leerboekje ‘ten dienste van het tekenonderwijs op de lagere school’. Jaren later introduceerde Simon Carmiggelt, tot aan zijn dood zou Mance deel uitmaken van zijn gezin, haar bij Reinold Kuipers en mocht zij een boek van Han G. Hoekstra illustreren. Het schoentje van Roosmarijn was eerst een feuilleton op de kinderpagina van Het Parool. Mance noemde dit meestal als haar debuut. Geen tekeningen, maar uitgeknipte figuren, collages. Maar echt veel bekendheid kreeg ze toen ze de boeken van Guus Kuijer mocht illustreren. In 1976 verschenen haar illustraties bij Met de poppen gooien. Sfeervolle, gedetailleerde potloodtekeningen. En later met haar illustraties bij werk van Toon Tellegen. Krachtige linoleumsneden bij Toen niemand iets te doen had (1987), een techniek die zij daarna in meer boeken toepaste.
Levendige biografie
Ondanks dat vaak zinnetjes als ‘is onduidelijk’, ‘niet te achterhalen’ of ‘we weten niet …’ is Truska Bast er toch in geslaagd, ook dankzij veel interviews met mensen die Mance van dichtbij hebben meegemaakt, een boeiende biografie te schrijven. Vaak voert zij geïnterviewden op, en daardoor is er wel wat overlap. En soms zijn haar interpretaties van wat er gebeurd zou kunnen zijn enigszins gezocht, zoals bij de liefdesrelaties van Mance. Het boek is mooi vormgegeven door Brigitte Slangen en voorzien van veel beeldmateriaal. Niet alleen een biografie van Mance Post, maar ook een geschiedenis van waardering voor illustratoren.
Truska Bast, Het souterrain van Mance Post, Uitgeverij Querido - 24,99 euro
*deze bespreking verscheen eerder in het Friesch Dagblad