Juryrapport Hieronymus van Alphenprijs 2021


De Hieronymus van Alphenprijs richt zich op ‘beheer, voorlichting, onderzoek en publicaties
betreffende de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur’. De laureaten van de afgelopen
decennia specialiseerden zich meestal in één of twee van de aspecten waarvoor de prijs in het
leven is geroepen. We kunnen echter nu al verklappen dat de laureaat van dit jaar hoog scoort
op alle aspecten en dat niet alleen, de laureaat heeft ook een belangrijke rol gespeeld binnen
de SGKJ.
De winnaar van dit jaar is al vele decennia verzamelaar van diverse genres op het gebied van
oude kinderboeken. En vaak heeft hij tijdens studiedagen onze SGKJ-vrienden kennis laten
maken met een deel van zijn overweldigende collectie, steeds met een zeer deskundige
toelichting. SGKJ-vrienden konden (en kunnen) altijd een beroep op hem doen als ze voor een
onderzoek en/of publicatie een boek nodig hadden dat in geen enkele openbare instelling te
vinden was.
Een bijzondere categorie binnen zijn collectie bestaat uit centsprenten, of ruimer gesteld, uit
kinderprenten, volksprenten, centsprenten en schoolprenten. Daarover publiceerde hij  
samen met drie andere deskundigen in 2014 bij uitgeverij Vantilt een boek van meer dan
duizend pagina’s, met als ondertitel: ‘Populaire grafiek in de Nederlanden’. Onze SGKJ wordt
in het colofon, naast veel andere instanties, genoemd als organisatie die de uitgave financieel
mogelijk heeft gemaakt. In dit boek komen de vier aspecten samen waar de Hieronymus van
Alphenprijs zich op richt. Aan de publicatie is zeer gedegen onderzoek voorafgegaan, wat
onder meer blijkt uit de indrukwekkende bijlagen die het boek bevat. Ter gelegenheid van de
verschijning van deze monumentale uitgave, die al gauw de status van standaardwerk kreeg,
organiseerde de SGKJ samen met de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek
Amsterdam een prachtig symposium, waarbij de laureaat uiteraard een belangrijke rol had.
Inmiddels zal iedereen nu weten wie die laureaat is, dus verder noemen we hem gewoon bij
zijn naam: Aernout Borms.  
Zijn totale collectie, met als titel Kind & Papier, bestond uit meerdere deelverzamelingen,
waaronder oude kinderboeken, beweegbare prentenboeken, papieren speelgoed en
centsprenten. Zij is goeddeels bij publieke instellingen terecht gekomen. Een groot deel ervan
is ook te bewonderen op de SGKJ-website. Deze enorme collectie bouwde hij in tientallen
jaren op samen met zijn echtgenote Leny, die kortgeleden overleed. En te meer omdat
Aernout en Leny ook vaak samenwerkten in andere SGKJ-projecten is het extra verdrietig dat
zij bij deze prijsuitreiking niet aanwezig is.   
In 2007 schonken Aernout Borms en zijn vrouw het eerste deel van hun verzameling
centsprenten aan de KB, nationale bibliotheek van Nederland. Die prenten zijn online te
bekijken via Het Geheugen van Nederland. In 2016 werd een resterend deel van de
belangwekkende collectie centsprenten (maar liefst 2.360 prenten) ook geschonken aan de
KB, zodat deze nu voor een breed publiek toegankelijk zijn. Een andere schenking aan de KB
bestond uit meer dan duizend fabrieksprentenboeken. Daarmee werd de KB-collectie op dit
gebied in één klap ruim verdubbeld.  
In 2008 schreef hij over Indische centsprenten uit Leiden in De Boekenwereld, een tijdschrift
waarin vaker artikelen van zijn hand verschenen, bijvoorbeeld over beweegbare
prentenboeken in 1995 en over ‘De kinderprenten van A.W. Sijthoff’ in 2003. Uit deze
artikelen blijkt dat Aernout Borms top-expert op dit gebied is. Daarom was het
vanzelfsprekend dat hij in 2010 op verzoek van de Koninklijke Bibliotheek het boekje
Centsprenten, massaproduct tussen heiligenprent en stripverhaal schreef. En net zo
vanzelfsprekend waren zijn enthousiaste presentaties over dit genre tijdens studiedagen van de
SGKJ.
Zoals genoemd heeft Aernout een belangrijke bijdrage geleverd aan het functioneren van de
SGKJ. Hij viert dit jaar zelfs zijn vijfentwintigjarige verbondenheid met onze stichting. Het al
eerder genoemde artikel over beweegbare prentenboeken was de aanleiding hiervoor. Dat
artikel werd onder meer gelezen door Piet Buijnsters, die toen samen met zijn vrouw werkte
aan hun bibliografie van Nederlandse school- en kinderboeken uit de periode 1700-1800. Het
was Buijnsters die Aernout attendeerde op het bestaan van de SGKJ. Was dat niet een club
voor hem? Dat leek hem zeker het geval en zo meldde hij zich in 1996 aan als donateur van
onze stichting, nu dus 25 jaar geleden.
In het najaar van 2004 vroeg de toenmalige voorzitter Frits Booy of Aernout tijdelijk de taken
van de door ziekte gevelde penningmeester op zich wilde nemen. Uiteraard weigerde hij dit
verzoek niet en ‘tijdelijk’ werd al binnen een jaar ‘permanent’. Zo’n vijftien jaar lang heeft
Aernout de financiën van de SGKJ beheerd. Het innen van de donateursbijdragen en
entreegelden bij excursies en studiedagen vormt daarvan een belangrijk onderdeel. Aernout
heeft dat steeds op efficiënte wijze gedaan. Zo ontvingen de donateurs steevast aan het eind
van het jaar een brief met het verzoek hun bijdrage over te maken. En als de bijdrage wat
langer op zich liet wachten, dan volgde een herinneringsbrief en soms een telefoontje. Verder
was er vele jaren bij studiedagen en excursies steevast een tafeltje voor Aernout en Leny voor
het innen van het entreegeld. Een vertrouwd beeld was dat, waaraan een einde kwam toen de
deelnemers werden verzocht hun bijdrage tevoren over te maken. Ook daarbij zorgde Aernout
voor een adequate aanpak.
Vanzelfsprekend behoort het ook tot de taak van de penningmeester om erop te letten dat het
geld op een verantwoorde manier wordt uitgegeven. Het is immers van groot belang dat
inkomsten en uitgaven met elkaar in evenwicht zijn, en nog beter dat er wat overblijft als
reservering voor bijzondere activiteiten. Met grote inzet heeft Aernout daarover al die jaren
gewaakt. Zijn oogmerk was steeds: een financieel gezonde organisatie.   
Maar Aernout heeft niet alleen de financiën beheerd gedurende die vijftien jaar. Vanaf het
begin combineerde hij deze taak met het beheren van de website van de SGKJ, een steeds
belangrijker wordend medium om de SGKJ en haar activiteiten meer bekendheid te geven.
Als webmaster en webredacteur heeft Aernout steeds met grote inzet en enthousiasme
gewerkt aan de website. En dat doet hij ook nu nog.
 
De lijst met werkzaamheden en activiteiten van Aernout voor de SGKJ is hiermee nog lang
niet compleet. Aernout heeft zich op nog meer manieren verdienstelijk gemaakt. Zo was hij
jarenlang intermediair tussen redactie, vormgever en drukker van de SGKJ-Berichten, zorgde
hij vele jaren samen met Leny voor de verzending van die Berichten, zocht hij naar een
goedkopere manier van verzenden en was hij nauw betrokken bij de Hieronymus van Alphen-
prijs. Hij zorgde bijvoorbeeld voor de oorkonde die aan de winnaars van de prijs werd
uitgereikt en zorgde er ook voor dat de prijs vergezeld ging van een prachtig beeldje.  
Het mag duidelijk zijn dat Aernout Borms de Hieronymus van Alphenprijs 2021 zeer
verdient. En het zal hem deugd doen dat de oorkonde en het beeldje die daarbij worden  
uitgereikt, ooit op zijn initiatief zijn ontstaan. Kortom, er zijn vele redenen waarom de jury
Aernout Borms met deze prijs van harte wil feliciteren.

Jo Thijssen, Marit van der Veer en Jant van der Weg-Laverman (jury) - Gerriet Koster (foto's)