Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam
https://iisg.amsterdam/nl
Contactpersoon: Thijs van Leeuwen
Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) onderzoekt en verzamelt de geschiedenis van werk, werkenden en arbeidsverhoudingen wereldwijd en verzamelt daarvoor data. Naast de eigen collecties beheert het IISG ook materiaal van het Nederlands Economisch Historisch Archief (NEHA) en de Perscollectie (Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid).
Kinderboeken, jeugdboeken en tijdschriften behoren misschien niet tot de kern van deze collecties, maar ze duiken er regelmatig in op. Zo had de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond (ANDB) bijvoorbeeld een tijdschrift speciaal voor jonge ANDB-leden: Het Jonge Leven. Ook had deze goed georganiseerde bond een eigen bibliotheek voor leden (de bibliotheek zelf is niet aanwezig in de collectie). In de Catalogus van de Boekerij (uiteraard wel aanwezig, inventarisnummer 9631) vinden we een overzicht van een collectie jongens- en meisjesboeken die de bond uitleende.
Ook beheert het IISG materiaal van de socialistische jeugdorganisatie Arbeiders Jeugd Centrale (AJC, 1918-1959), hierbij horen vele jeugdboeken en –tijdschriften (per titel beschreven in de catalogus). Ook de zogenaamde ‘lekenspelen’ zijn het vermelden waard.
Een andere tot de verbeelding sprekende collectie is de ‘Soviet Children's Picture Books Collection’. Een collectie van in totaal 444 boekjes uit de late jaren 1920, vroege 1930. De onderwerpen die in de boekjes aan bod komen, verschillen van verhalen over vriendelijke dieren en het alledaagse tot pedagogische teksten en de politiek van Lenin. Veel bekende kunstenaars hebben een rol gespeeld in de ontwikkeling van het Sovjet-kinderboek. Bekende auteursnamen zijn: Vladimir Majakovskij, Kornej Chukovskij, Samuil Marshak en Daniil Charms. Van de tekenaars zijn de grote namen: Vladimir Lebedev, Aleksandr Aleksandrovich Dejneka en Vera Ermolaeva.
Een bijzondere schenking is een selectie kinderboeken over Zigeuners van antropoloog Jean Kommers. De boeken uit de periode 1825-1990 tonen hoe de verbeelde Zigeuner door de jaren heen op verschillende manieren is ingezet.
Schenkingen blijven welkom. In principe is het IISG geïnteresseerd in alle informatie die gebruikt kan worden voor sociaalhistorisch onderzoek, dit kunnen ook kinderboeken zijn. Zijn de boeken elders al goed beschikbaar, dan nemen we die waarschijnlijk niet op.
Materiaal is niet uitleenbaar, maar kan op de studiezaal in Amsterdam worden geraadpleegd. Aanvragen gaat via de online catalogus. De studiezaal van het IISG is op weekdagen geopend en is vrij toegankelijk. Raadpleeg voor uw bezoek de website.
Helaas is het lastig in kaart te brengen hoeveel jeugd- en kinderboeken er op het IISG te vinden zijn. Aan de hand van een inmiddels niet meer gebruikt classificatiesysteem geven de volgende zoekopdrachten een indicatie van wat er aanwezig is (let wel: niet volledig, en veel ‘ruis’):
- Bro N 1163 (Netherlands; religion and culture; education and upbringing; various subjects including special primary schools, Daycare centres, Children's books, kindergartens, Physical education, spelling)
- N 1116 (Netherlands; social history; after 1813; conditions; social groups; youth, women)
Onderstaande bibliografieën en vakliteratuur bieden verdere zoekhulp. Het is verder aan geïnteresseerden om nog meer relevante titels op te sporen in de catalogus
Bruikleen ten behoeve van tentoonstellingen is mogelijk.
- Tjebbe van Tijen, Je bevrijden van de drukpers. Jongeren en hun eigen pers in Nederland. 1945-1990 (Amsterdam 1993). Over naoorlogse “alternatieve” jeugdliteratuur.
- Marjoke Rietveld-van Wingerden, Jeugdtijdschriften in Nederland en Vlaanderen 1757-1942. Bibliografie (Leiden 1995). Alle jeugdtijdschriften uit de IISG- en Perscollectie zijn hierin opgenomen.
Over de Sovjet kinderboeken:
- Marina Balina and Larissa Rudova, Russian children’s literature and culture (New York 2008).
- Robert Bird (red.), Adventures in the Soviet imaginary. Children’s books and graphic art (Chicago 2011).
- Ben Hellmann, Fairy tales and true stories. The history of Russian literature for children and young people (Leiden 2013).
- Albert Lemmens, and Serge-Aljosja Stommels, Russian artists and the children's book 1890-1992 (Nijmegen 2009).
- Julian Rothenstein, Inside the rainbow. Russian children’s literature 1920-1935. Beautiful books, terrible times (Londen 2013).
- Evgeny Steiner, Stories for little comrades. Revolutionary artists and the making of early Soviet children’s books (Seattle 1999).