Uit het leven van Dik Trom is een echte klassieker en ook het best verkochte kinderboek ooit. Maar dat kan van de eerste druk niet gezegd worden, het duurde acht jaar voor het uitverkocht was. De achterkleinzoon van C. Joh. Kieviet schreef een boeiende biografie over hem.
Johan (Cornelis Johannes) Kieviet werd in 1858 in Hoofddorp geboren. ‘Nederland kende nog geen sociale wetgeving of oudedagsvoorziening: de enige verzekering die arme mensen hadden voor hun toekomst was hun eigen kroost.’ Johan was nummer tien in de rij van kinderen. Het gezin woonde in een ‘arbeidershuisje aan de vaart, dat Laurens [de vader] voor zijn gezin had gebouwd.’ In die tijd werd de Haarlemmermeer drooggelegd en daar was meer dan voldoende werk voor een timmerman als Laurens. En zijn vrouw had haar handen vol aan het huishouden (er werd elk jaar een kind geboren, in totaal twaalf). Aan het eind van de lagere school zou Johan timmerman moeten worden, maar hij had andere plannen. Johan wilde het onderwijs in en hij kreeg zijn zin: ‘hij mocht bij de hoofdmeester in de leer voor de kweekschool.’ Toen hij zestien was mocht hij opgaan voor het examen van hulponderwijzer waarvoor hij direct slaagde.
Een echte onderwijzer.
Johan kreeg in hetzelfde jaar een baantje als hulponderwijzer in Delft en in 1876 verliet hij dus zijn geboortedorp. Toen hij eenentwintig was begon hij, na nog enkele andere aanstellingen, als onderwijzer aan de Openbare Lagere School van Lisse. En in 1883 vertrekt hij met zijn vrouw Gesina naar het eenmansschooltje in Etersheim, waar hij lang les blijft geven en waar nu zelfs een klein museum gewijd aan Kieviet is gevestigd. Kieviet had niets op met de strenge discipline en zelfs lijfstraffen in het onderwijs. Het kind moest uitgangspunt zijn voor het onderwijs, en dat bracht hij dan ook in de praktijk. Wat dat betreft kun je de ideeën van Kieviet erg progressief noemen. Het vertellen van verhalen, ook die hij zelf had geschreven, had een belangrijke plaats binnen de school. En zo is ook Dik Trom geboren.
Kinderboekenschrijver
Kieviet debuteerde met het kinderboek De twee neven in 1892 en daarna volgden nog veel meer boeken. Echt succes hoopte hij te bereiken met het boek Uit het leven van Dik Trom, zijn leerlingen hadden zo positief op de verhalen gereageerd bij het voorlezen ervan. Nadat vier uitgeverijen het manuscript hadden geweigerd, vanwege het onpedagogische karakter van het kwajongensverhaal, durfde uitgeverij Kluitman het wèl aan. Maar helaas, het boek verkocht heel slecht en pas acht jaar later was de oplage uitverkocht. Kieviet nam toen het initiatief om voor een tweede druk Johan C. Braakensiek te vragen enkele illustraties voor het boek te maken. En toen begon het boek aan zijn triomftocht die tot vandaag de dag doorgaat. Het boek is het meest verkochte kinderboek aller tijden. Kieviet bouwde een groot oeuvre op van meer en minder succesvolle boeken. Vooral veel historische jeugdboeken, waarbij Fulco de Minstreel zelfs voor Kees Fens het ‘beslissende boek’ uit zijn jeugd is geweest. Terecht mag Kieviet een van de belangrijkste schrijvers in de geschiedenis van het kinderboek genoemd worden en zijn invloed op andere schrijvers is erg groot geweest. Interessant is ook de strijd die Kieviet met zijn uitgevers moest voeren om boeken te laten verschijnen of om beter betaald te worden voor zijn werk.
Sociale geschiedenis
De biografie geeft niet alleen een mooie beschrijving van het leven van Kieviet en zijn vrouw (wat een ellende, steeds die kinderen die of dood geboren worden of snel dood gaan), maar ook een mooi tijdsbeeld van een zich ontwikkelend Nederland aan het einde van de negentiende eeuw. Geen biografie met voetnoten en dergelijke, maar een vlot, levendig geschreven verhaal van de overgrootvader van de auteur. Bijzonder is dat de achterkleinzoon tot archieven toegang had die veelal gesloten zijn en materiaal uit de familie kon gebruiken. Jammer dat aan het slot geen overzicht is opgenomen van de gebruikte literatuur en overige bronnen. Een biografie die leest als een roman en die recht doet aan een van onze grootste kinderboekenschrijvers.
Kieviet. Biografie van de schrijver van Dik Trom door Ton van der Lee, uitgave AmboǀAnthos 24,90 euro