Expo ‘Plaatjes en praatjes’: nieuwe interpretaties van oude centsprenten

Elf jonge kunstenaars lieten zich inspireren door eeuwenoude centsprenten uit de KB-collectie. Het verrassende resultaat was ook te zien in de leeszaal van de KB.

Half januari nam Hanna de Haan van Grafisch Atelier Den Bosch contact op met de KB om te vragen naar de mogelijkheden om centsprenten in bruikleen te krijgen. Ze vertelde over een project waarbij elf jonge kunstenaars een centsprent hebben gekozen uit de collectie gedigitaliseerde centsprenten(link is external) op het Geheugen, om daar een nieuwe interpretatie van te maken. Bijna alle gekozen centsprenten zijn afkomstig uit de Collectie Borms. Ik vond het hartstikke leuk om te horen dat eeuwenoude centsprenten nu nog steeds mensen aanspreken en was erg benieuwd naar de interpretaties! In overleg besloten we om het Grafisch Atelier hoge resolutiebestanden te sturen van de gekozen centsprenten, zodat zij zelf reproducties konden printen die naast de nieuwe interpretaties tentoongesteld konden worden.

Wat zijn centsprenten?

Op 9 maart werd de tentoonstelling ’Plaatjes en praatjes’ geopend, waarbij ik een korte presentatie gaf over de centsprentencollectie van de KB. Centsprenten zijn een goedkope vorm van massadrukwerk uit de achttiende en negentiende eeuw. De prenten werden in hoge oplagen eenzijdig gedrukt op ongevouwen vellen goedkoop drukpapier van ca. 30x40 cm en ze bevatten één of meerdere afbeeldingen met korte tekstjes of toelichtingen. De afgebeelde onderwerpen zijn zeer divers, bijvoorbeeld sprookjes, beroepen, dieren, bijbelverhalen en historische taferelen. Om kosten te besparen werden prenten vaak ongekleurd of met een grove vlekkenkleuring verkocht, duurdere prenten werden met behulp van sjablonen van kleur voorzien.

Druktechniek

De elf kunstenaars hebben op uitnodiging van het Grafisch Atelier daar ter plekke aan de nieuwe kunstwerken gewerkt. De nieuwe beelden werden gedrukt met de momenteel heel populaire Riso-machine. Riso(graph) is een stencildruktechniek die vergelijkbaar is met zeefdrukken, deze snelle en goedkope manier van reproduceren past mooi bij de massaproductie van de oude centsprenten. De moderne kunstwerken worden tentoongesteld en zijn in beperkte genummerde oplage ook te koop in de webshop van Grafisch Atelier.

Inspiratie en interpretatie

Sommige kunstenaars lieten zich inspireren door de beeldtaal van de centsprent en anderen gingen aan de slag met het afgebeelde onderwerp of het gevoel dat de prent opriep. Als voorbeeld licht ik er een aantal toe. De centsprent Wilt gij van mij wat huisraad koopen? bevat 48 huishoudelijke voorwerpen zoals een koffiemolen, olielamp, soepketel, stoel, vuilnisblik, weegschaal, trechter en blaasbalg. José Quintanar rangschikte voor zijn hedendaagse interpretatie allerlei objecten uit zijn eigen leven: een katoenen sok uit Londen, een papieren huisje voor zijn zoontje en een wollen muts die hij van zijn moeder kreeg.

De centsprent Kluchtige gestalten en dieren bevat 24 grappige afbeeldingen van dieren en mensen: van hansworst en Klein Duimpje tot kotsende dronkaard en vioolspelende aap. De plaatjes spraken Rogier Roeters aan, die zelf vaak humor gebruikt in zijn observaties om de ernst van zaken die hij aansnijdt te onderstrepen. De centsprent inspireerde hem tot het maken van de ‘zeldzame olifant’. De olifant hangt recht tegenover de uitleenbalie en trekt veel bekijks.

Mélanie Corre zet materie centraal in haar werk en koos voor een interpretatie van de centsprent Onderscheidene bedrijven met bedrijvige steenbewerkers. In het werk van Astrid Florentinus speelt de natuurlijke omgeving een belangrijke rol. Zij koos voor een prent waarop verschillende rampen zijn afgebeeld, Beschouwt, met diepen ernst de ontzettende tafereelen, en maakte een nieuwe prent van de afgebeelde overstroming.

De centsprent Land-beschryf-kundig Nieuw-jaar of zeden en gewoonten van de voornaamste volken der wereld inspireerde Rik Buter om een eigen versie van de ‘inwoonder’ Tchoutskis te creëren. Hanna de Haan liet zich vangen door de Koord-danssers en Springers die zij vertaalde in moderne bouwvakkers balancerend op steigers en staalconstructies. Geran Knol maakte met zijn figuratieve personages een bijna letterlijke vertaling van de centsprent Kinderdeugden, maar met een knipoog: hij speelt zelf de hoofdrol in de nieuwe prent. De tekst van bij laatste plaatje luidt: “Geran is te vree omdat hij zijne pligt / Met ijver en blijmoedig heeft verrigt.”

Nu te zien in de KB

De tentoonstelling ‘Plaatjes en praatjes’ was van 9 maart t/m 28 april 2019 in het Grafisch Atelier te zien, waarbij ook ander werk van de kunstenaars werd getoond. Van 1 mei t/m 12 juni waren de nieuwe kunstwerken samen met reproducties van de centsprenten die de inspiratie vormden, te zien in de leeszaal van de KB. Na afloop zijn de reproducties en verrassende interpretaties van Aafke Bouman, Astrid Florentinus, Casper Verborg, Geran Knol, Hanna de Haan, José Quintanar, Marie Reintjes, Mélanie Corre, Mieke Robroeks, Rik Buter en Rogier Roeters opgenomen in de KB-collectie en kunnen ze ter inzage worden aangevraagd.

Deze blog is eerder gepubliceerd op de KB-website.

Karin Vingerhoets