De jaarlijkse Stripdagen staan weer voor de deur. Op 27 en 28 februari 2016 komen duizenden stripliefhebbers samen in Rijswijk. Hoewel de culturele waardering van strips in Nederland nog steeds niet zo groot is als in landen zoals België, Frankrijk of de Verenigde Staten, is het genre aan een enorme opmars bezig. Meer en meer schudden strips het imago van eenvoudige lectuur voor jongeren van zich af te schudden.
Stripcollectie
De KB, die zich ten doel stelt alle Nederlandse of in Nederland uitgegeven publicaties te verzamelen, heeft uiteraard een omvangrijke stripcollectie. Van het eerste Nederlandstalige nummer van de Donald Duck en de talloze avonturen van Kapitein Rob tot Fokke en Sukke en Reves De Avonden als beeldverhaal. Vanaf de jaren 1970 ontwikkelt zich een stripgenre dat zich daadwerkelijk richt op volwassenen: de (literaire) beeldroman, of striproman, of graphic novel. Deze literaire strip heeft in de definitie van het Stripschap (organisator van de Stripdagen) een ‘volwassen’ inhoud, kan niet primair tot humor, avontuur of vermaak gerekend worden en heeft een meer artistieke inslag. De afgelopen jaren is er in dit genre een aantal prachtige titels verschenen.
Verstripte meesterwerken
Verschillende tekenaars vinden een dankbaar onderwerp in de literatuur. In Nederland is Dick Matena een van de bekendste beoefenaars van het ‘verstrippen’ van literaire werken. Zijn reeds genoemde versie van De Avonden is al bijna net zo'n klassieker als de roman waarop hij zijn beeldverhaal baseerde. In 2003 ontving Matena de Bronzen Adhemar voor dit boek. Stripversies van Kaas van Willem Elsschot, Jan Wolkers’ Kort Amerikaans en Theo Thijssens Kees de Jongen volgden. Bijzonder is dat Matena de integrale tekst van de roman in de strip verwerkt.
Vorig jaar werd ook Harry Mulisch voor het eerst verstript. Milan Hulsing tekende (voor) De Aanslag. In zijn bewerking permitteert hij zich meer vrijheden dan zijn collega Matena. Niet alleen gebruikt hij niet de integrale tekst, hij sleutelt ook aan de verhaalopbouw. Waar Mulisch zijn roman begint met de moord, zien we in Hulsings eerste scène hoofdpersoon Anton in de politiecel na die noodlottige avond. Ook qua stijl verschillen Matena en Hulsing aanzienlijk. Matena gedetailleerd en realistisch, Hulsing grilliger in surrealistisch geel, rood en bruin.
Voor de liefhebber van dit literaire genre is de bundeling Mooi is dat! uit 2010 een aanrader: 57 meesterwerken steeds verstript op één enkele pagina. Een staalkaart in stripvorm van de Nederlandse literatuur én een visitekaartje van de begaafdste Nederlandse en Belgische stripmakers, aldus de samenstellers.
Filosofen in beeld
Een ander subgenre binnen de striproman is de stripbiografie. De meeste levensverhalen komen uit de wereld van kunst en literatuur, maar ook de levens van wielerlegende Marco Pantani, Apple-goeroe Steve Jobs en guerrillaleider Ché Guevara zijn in een beeldroman vereeuwigd. Ook hier is de verscheidenheid aan stijlen groot.
Erasmus in Europa, een uitgave van de Rotterdamse Erasmus Universiteit mag de titel beeldroman eigenlijk niet dragen. Het achttien pagina’s tellende verhaal van tekenaars Rob Derks en René Leisink biedt een humoristische introductie op leven en werk van de humanist Erasmus en is duidelijk gericht op een jonge doelgroep. In de categorie filosofen is De lens van Spinoza van de hand van Jaron Beekes van een heel andere orde. In dit boek geeft Beekes zowel een inleiding op de denkbeelden van Spinoza als een overzicht van zijn leven - in 150 pagina’s een ambitieus project. Hoewel niet alle onderwerpen even diepgravend behandeld worden, is het uit vrij traditionele zwart-wit afbeeldingen opgebouwde werk precies wat het pretendeert te zijn: een toegankelijke kennismaking met Spinoza, voor volwassenen. Helden van doek en boek
De veelbewogen levens van artiesten lenen zich uitstekend voor de beeldroman, getuige het aantal stripbiografieën uit de wereld van kunst en muziek dat de laatste tijd verschijnt. In 2013 kwam het Rijksmuseum in samenwerking met uitgeverij Oog & Blik met het veelgeprezen Rembrandt, van de Amsterdamse tekenaar Typex. Aardig is dat Rembrandt geportretteerd wordt aan de hand van zijn relaties. In ieder hoofdstuk staat een ander persoon uit zijn nabije omgeving centraal, onder andere zijn echtgenote Saskia, minnares Geertje en zoon Titus. Bij de gelijknamige tentoonstelling in het Centraal Museum verscheen de stripbiografie Jan van Scorel. Sede vacante 1523. In het van oorsprong Franse Gauguin. Buiten gebaande paden wordt het (einde van) het leven van de Franse postimpressionist artistiek in beeld gebracht. De tekenaars van de kunstenaarsbiografieën hebben zich niet alleen door het leven van hun onderwerp laten beïnvloeden, maar overduidelijk ook door hun werk. Hoewel ze nergens de stijl van de grote meesters echt overnemen, is lijnvoering en kleurgebruik vaak zeer herkenbaar.
Muzikale levensverhalen
Wat hebben The Beatles, Elvis Presley en Michael Jackson gemeen? Naast het feit dat het muzikale grootheden zijn, hebben ze ook allen een getekende biografie. Bijzonder aan deze boeken – in vergelijking met bijvoorbeeld de beeldbiografieën van Johnny Cash en bluesartiest Robert Johnson – is dat ze opgebouwd zijn uit bijdragen van verschillende tekenaars en dus ook uit meerdere stijlen. Wie meer beeldromans of strips in het algemeen wil zien, kan zoals gezegd terecht op de Stripdagen. Of bij de Koninklijke Bibliotheek.
Deze blog is eerder gepubliceerd op de KB-website.