Het kan u nauwelijks zijn ontgaan, de nieuwe film over de vaderlandse held Michiel de Ruyter is op 26 januari 2015 in première gegaan in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Hoofdrolspeler Frank Lammers vertelde in een televisieprogramma – naar aanleiding van kritiek over het ontbreken van het onderwerp slavernij in de film – dat Michiel de Ruyter ‘een van de eersten was met een donkere man als vriend’.
Nu heb ik de film nog niet gezien, maar ik moest onmiddellijk denken aan het boek Zwart: Sambo, Tien kleine nikkertjes, PijpjeDrop, Pompernikkel en anderen: het beeld van de zwarte mens in de Nederlandse illustratiekunst 1880-1980 door Jeroen Kapelle en Dirk J. Tang, onder redactie van Saskia de Bodt.
Hoofdstuk 2 is getiteld: Jan Compagnie of hoe een Afrikaans jongetje een beetje beroemd werd in Nederland (p. 19-31). Het gaat over het zwarte vriendje van Michiel de Ruyter waar hij als kind in Vlissingen mee speelde. Volgens De Ruyter’s biograaf Gerard Brandt (1626-1685) ontmoette hij deze persoon in 1664 opnieuw voor de West-Afrikaanse kust.
Een prachtig onderwerp voor een kinderboek natuurlijk, en auteurs en verbeelders hebben hun fantasie dan ook de vrije loop gelaten. Hoe een Afrikaan er uitzag wisten ze kennelijk niet, dat is zichtbaar in de illustraties waarop de ontmoeting van De Ruyter met de inmiddels volwassen Afrikaan is uitgebeeld: hij heeft indiaanse elementen meegekregen.
Vaderlandsliefde was een belangrijke deugd in de negentiende eeuw, daar getuigen vele jeugdboeken over ‘vaderlandsche helden’ van. De zeventiende-eeuwse Michiel de Ruyter was een van de meest populaire figuren. In het Centraal Bestand Kinderboeken zijn 189 titels van jeugdboeken over Michiel de Ruyter te vinden, gedateerd van 1799 tot 2013.
Een aantal van die jeugdboeken is al digitaal toegankelijk. U vindt ze via het Centraal Bestand Kinderboeken op trefwoord Ruyter, Michiel Adriaensz. de. Ook op centsprenten werd De Ruyter vereeuwigd: Het leven van De Ruiter (Funke no. 9) is bij de Zeeuwse Bibliotheek digitaal beschikbaar en op de SGKJ website staat een fraaie in kleur gedrukte prent van I. de Haan (no. 98). In het nieuwe standaardwerk Kinderprenten Volksprenten Centsprenten Schoolprenten zijn er nog vier te vinden: Funke 98, C.J. Koster 13,Kannewet 95 en Schuitemaker 50.
Het Scheepvaartmuseum doet meer: ze vertellen het ‘echte en eerlijke verhaal’ achter Nederlands grootste zeeheld via rondleidingen, stadswandelingen en lezingen.