Op zondag 25 mei was er weer Boekenmarkt op de Dam. En deze keer stond Ewoud Sanders daar als ‘deeltijdboekenjood’ met zijn nieuwste boek: De handel en wandel van de boekenjood : over vermaarde, vergeten en fictieve straatboekhandelaren.
Ewoud Sanders doet al jaren onderzoek naar de manier waarop joden in het verleden werden beschreven en afgebeeld. Hij is altijd blij als je hem een afbeelding of tekst toestuurt. Vaak gaat het om verhalen of illustraties in een bundel, of afbeeldingen op centsprenten. Die vind je alleen per toeval, want in het algemeen zijn beschrijvingen van boeken en prenten niet zodanig dat dergelijke onderdelen vermeld worden.
In dit mooi vormgegeven en zeer goed geschreven boek is een deel van de geschiedenis van joodse Nederlanders beschreven. Het is bovendien een interessant stuk boekgeschiedenis over de straathandel in drukwerk. Ewoud Sanders begint zijn boek met een anekdote over Vincent van Gogh, die een portret tekende van de bekende joodse boekhandelaar Jozef Blok, die een kraam beheerde op het Binnenhof in Den Haag. Dan volgt een verhandeling over de herkomst en het gebruik van het woord ‘boekenjood’. Ook niet-joodse straatboekhandelaren werden wel zo aangeduid. Hoe de boekenjoden te werk gingen, en welke functies ze hadden voor het publiek wordt met veel citaten uit kranten en tijdschriften aangetoond: de boekenjood als noodbank, als opkoper aan huis, als heler, vakman, eindstation, kamergeleerde, knipper en plakker, als adviseur voor lezers, als grappenmaker enzovoort. In hoofdstuk 5 wordt de familie Blok beschreven: Simon, David, Jozef en David Jr. stonden op het Binnenhof in Den Haag en in de Oudemanhuispoort in Amsterdam. Maison Blok is weer een ander verhaal, waarin mystificaties worden weerlegd.
Hoofdstuk 7 laat zien hoe in romans en in jeugdboeken straathandelaren in boeken werden getypeerd. De jeugdboeken waarin Ewoud Sanders beschrijvingen en afbeeldingen vond zijn twee protestants-christelijke boeken: Levi de boekenjood van Wilhelmina Riem Vis (1899), en Het Joodje van Regina van der Hauw-Veltman (1933). En veel boekenvrienden zullen zich de scène herinneren uit De ongelofelijke avonturen van Bram Vingerling van Leonard Roggeveen, waarin Bram bij een boekenkraam in Den Haag na flink afdingen het oude boekje koopt waarin het recept voor onzichtbaarheid staat.
Het boek (gebonden, 144 blz.) kost 15,- plus 3,50 verzendkosten. Bestellen kan via e-mail.
Een oproep
Ewoud Sanders doet onderzoek voor een nieuwe publicatie, ditmaal over jeugdboeken die gaan over de bekering van joden tot het christendom. Hij heeft al een aantal titels gevonden. Hoewel deze boeken bestemd zijn voor kinderen van 8 tot 12 jaar, zijn ze opvallend gewelddadig, ook in vergelijking met andere bekeringsverhalen. Een voorbeeld van zo’n boek is het in 1941 ‘met goedkeuring van de Keurraad voor Kath. Jeugdlectuur’ verschenen boek De kleine bloedgetuige. Het is de eerste studie naar deze opmerkelijke jeugdboeken, die veel duidelijk maken over hoe niet-joden indertijd tegen joden aankeken.
Een verzoek aan de lezer van dit blog: kent u dergelijke boeken? Informatie graag naar jeannettekok@upcmail.nl.