Wapenkreet

Op 23 mei presenteert de Koninklijke Bibliotheek een boeiend programma over kinderboeken en centsprenten. Onder de titel Ter lering en vermaak laten kinderboekenkenners hun licht schijnen over oude kinderboeken en modern onderzoek. De middag wordt opgeluisterd door het koor ‘Van liefde en verdriet’, dat een aantal bekende oude kinderliedjes ten gehore bracht.

Verschillende van die liedjes staan op naam van de Amsterdamse huisarts en volksdichter Jan Pieter Heije (1809-1876). Zijn naam is bijna vergeten, maar een paar van zijn liedjes worden af en toe nog wel gezongen, want hij is de auteur van Er zaten zeven kikkertjes, Een karretje op een zandweg reed, De zilvervloot en natuurlijk Zie de maan schijnt door de bomen.

In de voorbereiding op die middag was ik op zoek naar de vroegste kinderliederen van Heije. Tot mijn verbazing bleek het eerste vers dat Heije gepubliceerd heeft, helemaal geen vriendelijk kinderliedje te zijn. Toen Jan Pieter in 1830 als jong Leids medicijnenstudent hoorde van de Belgische opstand tegen koning Willem I, vloeide er een ongekend heftig strijdlied uit zijn pen. Nu werden er in dat jaar wel meer oorlogsverzen gericht tegen ‘het muitziek rot der Belgen’, zoals de opstandelingen vaak genoemd werden. Maar zo bont als Heije het met zijn Wapenkreet maakt, dat lees je toch zelden. In de felste bewoordingen roept hij de Nederlanders op tegen de Belgen in het geweer te komen. ‘Verplet het ongediert’ den kop’, ‘Verniel het vuig geslacht’, zo klinkt het. De Belgen zijn het ‘wufte volk’, het ‘verwaten ras’, dat ‘Oranjes recht verkracht’. En hij besluit:

Ten strijd! Het wapentuig omgordt,
Onze arm den Vorst gewijd.
De Leeuw is fel tot wraak gepord!
De sabel blinkt, de kogel snort,
Komt broeders! komt! ten strijd!

Hoogstaande poëzie is het niet. Maar wie toch het hele vers wil lezen en in het bezit is van een KB-lenerspas, hoeft niet eens naar de KB te komen om het daar in te zien. Alle pamfletten uit de collectie zijn digitaal beschikbaar in het TEMPO-bestand (The Early Modern Pamphlets Online).

J.P. Heije, Wapenkreet. Leiden: H.W. Hazenberg junior, 1830 (Pamflet 26108).

Dit blog is eerder gepubliceerd op de KB-website.

Jan Bos