Sinterklaas

5 december 2012

De kinderboekencollectie van de KB is verrijkt met twaalf Sinterklaasboekjes uit de periode 1920-1960 die nog niet in openbaar toegankelijke Nederlandse kinderboekencollecties aanwezig waren. Graag laat ik u op deze toepasselijke dag een paar van deze aanwinsten zien.

Goede reclame voor Postillon koffie

Een avontuurlijke reis van St Nicolaas uit 1833 is een dun boekje van zes pagina’s, gedrukt op kwetsbaar goedkoop papier, geïllustreerd door ene Overbeeke. Deze titel werd als reclameboekje uitgegeven door de erven G. van Sillevoldt, sinds 1833 fabrikanten van o.a. Postillon koffie en thee, Silvo pudding, Silvo custard en specerijen, zoals op de laatste pagina staat vermeld. De datering wordt geschat op de jaren 1940.

Het verhaal speelt in Overdam, waar de zoon van de waard wakker schikt als de postkoets arriveert, met daarin tot zijn grote verbazing een verkleumde Sint Nicolaas. Vlug helpen ze de Sint aan een zitplaats bij de haard. "Meester so koet sitte", zegt trouwe Pieterbaas en hij vertelt 'in koeterwaals' hoe de Sint eigenlijk te oud en ziek was om naar het winterse Holland te komen, maar dat hij de kindertjes niet wilde teleurstellen. Door stormen en noodweer zijn ze naar Holland gekomen maar vlak voor Overdam ging de wagen vol geschenken stuk. De postkoets zorgde voor transport van de cadeautjes en na een kop koffie voelt Sint zich weer snel beter: “Dank zij de goede hulp van Koos de Postiljon en de heerlijke kop koffie, kan ik toch in 1833 de kinderen in Holland hun cadeautjes weer brengen.”

Aandoenlijk sentiment

Vijf korte Sinterklaasverhalen vinden we in een boekje zonder titel, waarvan we in de catalogus de titel ontleend hebben aan de kop van het eerste verhaaltje: Zie de maan schijnt... (jaren 1940). De verhalen doen soms wat sentimenteel of moralistisch aan. Een voorbeeld: in het titelverhaal woont een moederloos meisje in een klein huisje bij de kerk, dat een mooie pop krijgt. Het verhaal besluit met: “Tranen van dankbaarheid stonden in haar ogen toen ze fluisterde: ‘Dank u, goede Sint.’” In het vierde verhaal ziet slapeloze Jan 's nachts opeens Sint via het dak van de buren naar zich toe komen: "Jan [zei de Sint], ik heb gehoord dat je alle knikkers hebt afgenomen van Dirk, die naast je op school zit. Dirk is niet zo sterk als jij. Vind je dat wel eerlijk Jan?". Na een fikse huilbui belooft Jan alle knikkers terug te geven en krijgt hij toch cadeautjes.

St. Nicolaas droom

In St. Nicolaas droom (jaren 1950) wordt verteld over Bertje en zijn zusje Gerda die heel graag Sint en Piet willen zien als zij de cadeautjes in de schoenen komen stoppen. De eerste keer wordt Bertje betrapt door zijn ouders, maar de tweede keer lukt het. Sint en Piet zijn echter vergeten om een teddybeer en wollen konijn achter te laten, die worden door een eekhoorntje naar het huis gebracht. Het is een wat warrig verhaal, maar het is duidelijk dat zowel het speelgoed als de kinderen erg genieten van het Sinterklaasfeest. De paginagrote illustraties van Willy Schermelé maken er een gezellig boek van, maar wat doen Sint en Piet in die Kerstman-achtige setting? De schimmel lijkt ook liever op een dak te lopen dan voor een arreslee.

Sinterklaasliedjes

De liedbundel Hij komt, hij komt (jaren 1930) heeft een opmerkelijke vorm: het boekje is 13,5 cm breed en 38 cm hoog en de bovenzijde is golvend afgesneden. De vorm van het boek volgt de afbeelding op de voorzijde, namelijk Sint op zijn paard met Piet ernaast. Dit genre heet 'contourboeken'. In de afbeelding hierbaast ziet u de gegolfde bovenzijde van de pagina's. Bij de liedjes zijn een jongen en meisje bij het raam afgebeeld en Sinterklaas die strooit. Het boek is ondanks de kwetsbare vorm goed bewaard gebleven en niet beschadigd.

Ook nieuw in de collectie is het liedbundeltje St. Nicolaas komt met tekeningen van Sjoerd de Vries (ca. 1945). Het boekje bevat twaalf rijk geïllustreerde pagina’s en zeven liedjes, die ook vandaag nog heel bekend zijn zoals 'Zie de maan schijnt door de bomen' en 'O, kom er eens kijken'. Alleen het verloop van ‘Zie ginds komt de stoomboot’ is (voor mij tenminste) onverwacht: na de vierde regel met de waaiende wimpels vervolgt de tekst ‘daar rijdt hij de stad door op ’t prachtigst gekleed’, en nog 31 regels.

De partiturenmap met Het kinderfeest en Sst, Sinterklaasje uit 1959 was een zogenaamde bijvangst op een veiling: we boden op een bepaalde titel en kregen daarbij 'nog vier andere'. De partiturenmap past niet echt in de kinderboekencollectie, maar de omslagillustratie is heel apart. Uit krachtige contourloze kleurvlakken van rood, zwart en grijs wordt een Sinterklaas opgebouwd die door de hangende snor een wat deemoedige indruk maakt. Misschien wil hij wel eens iets anders horen dan steeds maar weer dezelfde liedjes? Achterin de map staat met pen aangegeven wie deze band ontworpen heeft, maar helaas is uitgerekend de naam niet goed leesbaar: 'Band ontw. Cees Pa...'. Als iemand de stijl herkent of de juiste naam weet, hoor ik het graag!